Ανδρονίκη Λασηθιωτάκη
Οδύσσεια – Η περιπέτεια της Μαρίας Αγγελίδου, σε εικονογράφηση της Αιμιλίας Κονταίου και από τις εκδόσεις Καλέντης, είναι μια από εκείνες τις εκδόσεις που σε κάνουν να ξαναθυμάσαι γιατί αγαπάς τα βιβλία. Δεν είναι απλώς μια ακόμη απόδοση του ομηρικού έπους για παιδιά· είναι μια αναδημιουργία, μια ζωντανή αφήγηση που κρατά τον ρυθμό, το μυστήριο και τη γοητεία της αρχικής ιστορίας, αλλά τα φιλτράρει μέσα από το προσωπικό βλέμμα της συγγραφέως.
Η Μαρία Αγγελίδου δεν επιχειρεί να «μεταφέρει» απλώς την Οδύσσεια στα παιδιά, ούτε να την απλουστεύσει υπερβολικά. Αντίθετα, ξεκινά με ένα ερωτηματικό και τελειώνει με μια απάντηση, λες και σε όλο το βιβλίο διαρκεί μια αναζήτηση – όχι μόνο του Οδυσσέα, αλλά και του ίδιου του νοήματος των περιπετειών. Οι περιπέτειες γίνονται ιστορίες με αρχή, μέση και τέλος· τελειώνουν όμως ποτέ; Το ερώτημα αυτό αιωρείται πάνω από κάθε σελίδα και δίνει έναν ενιαίο παλμό στην αφήγηση.
Η υπέροχη εισαγωγή, με τον τίτλο «Η πολυμήχανη ιστορία ξανά, πάντα», μας τραβά από την πρώτη στιγμή σ’ έναν διαφορετικό τόπο και χρόνο. Ο αναγνώστης –είτε παιδί είτε ενήλικας– νιώθει ότι κάθε λέξη έχει ειπωθεί για να τον οδηγήσει όχι μόνο στην πλοκή, αλλά και σε μια διάθεση, σε μια αίσθηση περιπλάνησης. Είναι σαν να ανοίγει κανείς ένα παράθυρο και να φυσά μέσα η αλμύρα της θάλασσας, ο ήχος του ανέμου στα κατάρτια, το σούρσιμο του κουπιού στο νερό.
Η συγγραφέας μάς μιλά για τον Οδυσσέα στον πόλεμο, για εκείνους που δεν θυμούνται, για αυτούς με το ένα μάτι, για τον Βασιλιά Αέρα, για εκείνους που τρώνε ανθρώπινο κρέας, για τη γυναίκα-γεράκι, για τον Βασιλιά Θάνατο, για τις πέτρες που είναι ζωντανές, για τη γυναίκα «για πάντα», για τη γυναίκα «Ιστορία» και, τέλος, για τον Οδυσσέα στην Ιθάκη. Αυτές οι ιστορίες, κομμάτια του έπους, αποκτούν δική τους υπόσταση – σχεδόν σαν μικρά, αυτόνομα διηγήματα.
Όσοι έχουν έστω και λίγο γνωρίσει την Οδύσσεια στο παρελθόν, θα αναγνωρίσουν θραύσματα μνήμης μέσα στις περιγραφές. Αλλά ακόμη και όσοι δεν έχουν διαβάσει ποτέ το έπος, θα βρουν εδώ έναν δρόμο ανοιχτό, φιλικό, γεμάτο εικόνες και συγκίνηση. Το βιβλίο λειτουργεί ταυτόχρονα σαν επανέκφραση και σαν πρώτη γνωριμία.
Κι αν το κείμενο της Αγγελίδου είναι αυτό που στήνει τη γέφυρα προς τον Όμηρο, η εικονογράφηση της Αιμιλίας Κονταίου είναι αυτή που δίνει στην έκδοση τη σύγχρονη, πρωτότυπη πνοή της. Ασπρόμαυρη, γραμμική, με αφαιρετική διάθεση και φαντασία, η εικονογράφηση δεν προσπαθεί να «ντύσει» απλώς το κείμενο, αλλά να του σταθεί ισότιμα. Δεν θυμίζει τις κλασικές εικονογραφήσεις άλλων εκδόσεων της Οδύσσειας για παιδιά· αντίθετα, χτίζει έναν δικό της εικαστικό κόσμο, που σέβεται την παράδοση αλλά την κοιτά με καθαρά σύγχρονη ματιά. Οι γραμμές, τα σχήματα και οι σκιές δημιουργούν χώρο για τη φαντασία του αναγνώστη να χρωματίσει με τον δικό του τρόπο τις σκηνές.
Υπάρχει κάτι το σχεδόν μουσικό στον τρόπο που συνομιλούν κείμενο και εικόνα. Η αφήγηση έχει ρυθμό και οι εικόνες λειτουργούν σαν παύσεις ή σαν επιτονισμοί. Ο αναγνώστης προχωρά από κεφάλαιο σε κεφάλαιο, σαν να ακούει μια μελωδία που άλλοτε ανεβαίνει και άλλοτε χαμηλώνει, αλλά ποτέ δεν χάνει την αρμονία της.
Η Οδύσσεια της Μαρίας Αγγελίδου είναι ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους. Ένα παιδί μπορεί να το απολαύσει ως μια σειρά περιπετειών που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον. Ένας ενήλικας μπορεί να ανακαλύψει ξανά την ουσία του έπους, αλλά και να θαυμάσει την ικανότητα της συγγραφέως να συμπυκνώνει, να φωτίζει και να ανανεώνει. Μαζί, μπορούν να το διαβάσουν σαν ένα ταξίδι που ενώνει γενιές – ένα ταξίδι όπου η γλώσσα, η φαντασία και η μνήμη βαδίζουν χέρι-χέρι.
Κι όταν φτάνεις στην τελευταία σελίδα, δεν μένει μόνο η χαρά της ανάγνωσης. Μένει και η αίσθηση ότι οι ιστορίες, αν είναι αληθινές, δεν τελειώνουν ποτέ. Συνεχίζουν να ανασαίνουν μέσα μας, να αλλάζουν μορφή, να επιστρέφουν κάθε φορά που ένα νέο κύμα ή ένας νέος άνεμος μάς καλεί να ξαναβγούμε στο πέλαγος.
Αυτό είναι ίσως το μεγαλύτερο δώρο που κάνει η Μαρία Αγγελίδου με την Οδύσσειά της: μας θυμίζει ότι οι περιπέτειες –είτε του Οδυσσέα είτε οι δικές μας– δεν είναι ποτέ απλώς παρελθόν. Είναι ζωντανές, περιμένουν τη δική μας αφήγηση, το δικό μας βλέμμα, την επόμενη φορά που θα θελήσουμε να ξαναταξιδέψουμε.
Αναζητήστε το βιβλίο στο Βιβλιοπωλείο Parga εδώ.
lasithiotakisa@sppmedia.com
Από τη σελίδα του εκδότη: «Η Οδύσσεια – Η περιπέτεια» εγκαινιάζει τη νέα σειρά βιβλίων με τίτλο Μικρά Επικά με την υπογραφή της Μαρίας Αγγελίδου. Ο κάθε τόμος της σειράς παρουσιάζει ένα έπος «εν σμικρώ», ξεκινώντας από την Οδύσσεια για να ακολουθήσουν η Ιλιάδα και η Αινειάδα. Η περιπέτεια, η «πολυμήχανη ιστορία» υφαίνεται ξανά με σκοπό να διαρκέσει για πάντα, να αναθερμάνει τον δεσμό με τον δικό μας Οδυσσέα που ανήκει σε όλη τη γη, τον ήρωα που με τις περιπέτειές του έγραψε ιστορία και γέννησε όλες τις ιστορίες του κόσμου. Η καλαίσθητη και εύχρηστη λόγω του μικρού σχήματός της έκδοση αναδιηγείται την πιο όμορφη περιπέτεια όλων των εποχών, την Οδύσσεια. Οι σελίδες του βιβλίου φιλοξενούν τις ομηρικές ραψωδίες, ειπωμένες με τον μεστό, ευρηματικό, παραμυθικό λόγο μιας δεινής αφηγήτριας και βραβευμένης συγγραφέως, της Μαρίας Αγγελίδου. Η Αιμιλία Κονταίου δημιουργεί έναν εύγλωττο ασπρόμαυρο κόσμο, που αφήνεται στις λέξεις να του δώσουν χρώμα και πνοή. «Μακάρι αυτή η Οδύσσεια, αυτή η πολυμήχανη ιστορία, να φέγγει κι εδώ με όλα τα χρώματα ενός καλού γυρισμού. Κι εσείς να της δώσετε, με τα δικά σας χρώματα, δύναμη να συνεχίσει να ζει για πάντα» (από το προλογικό σημείωμα της συγγραφέως).
Η ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΙΔΟΥ γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε κλασική φιλολογία στην Αθήνα, τη Γερμανία και την Ελβετία. Τα περισσότερα βιβλία της είναι ιστορικά παραμύθια και έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά και τα ισπανικά. Ασχολείται, επίσης, με τη λογοτεχνική μετάφραση, έχοντας μεταφράσει περισσότερα από χίλια βιβλία για ενήλικες και παιδιά. Έχει διασκευάσει για το παιδικό αναγνωστικό κοινό συγγραφείς όπως ο Σαίξπηρ, ο Μολιέρος, ο Δάντης, ο Θερβάντες, ο Μέλβιλ, ο Γκολντόνι κ.ά. Έχει βραβευτεί αρκετές φορές για το μεταφραστικό και το συγγραφικό της έργο.
Η ΑΙΜΙΛΙΑ ΚΟΝΤΑΙΟΥ γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε με έπαινο από τη σχολή του ΑΚΤΟ, στην οποία σήμερα διδάσκει εικονογράφηση. Διακρίθηκε με το Β’ Βραβείο νέων ταλέντων του περιοδικού 9 της εφημερίδας Ελευθεροτυπίας. Έχει εικονογραφήσει πολλά βιβλία για παιδιά. Το 2013, εικονογράφησή της συμπεριελήφθη στο ημερολόγιο της Διεθνούς Βιβλιοθήκης Νεότητας του Μονάχου (Internationale Jugendbibliothek, Muenchen). Το 2019, ήταν υποψήφια για το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου για το βιβλίο «Ποιος είναι ο πλανήτης των Χριστουγέννων;» του Χρήστου Μπουλώτη (εκδόσεις Καλέντη). Το 2024, έλαβε το Βραβείο Εικονογράφησης από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για το βιβλίο «Ο καυχησιάρης κόκορας που ήθελε να γίνει πλανητάρχης» του Χρήστου Μπουλώτη (εκδόσεις Καλέντη).
