«Σας αφιερώνω τη σιωπή μου» του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Μετάφραση από τα ισπανικά: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

Εκδόσεις Καστανιώτη

Σελ. 329

Το «Σας αφιερώνω τη σιωπή μου» (Le dedico mi silencio) αποτελεί το τελευταίο μυθιστόρημα του Μάριο Βάργκας Λιόσα, που κυκλοφόρησε το 2023, και σηματοδοτεί τη συνειδητή αποχώρησή του από τη λογοτεχνία μετά από πάνω από έξι δεκαετίες δημιουργίας. Πρόκειται για ένα έργο με έντονα αισθησιακή σχέση με τη μουσική – ειδικότερα την κρεολική μουσική του Περού – και ταυτόχρονα μια βαθιά, στοχαστική επαφή με την εθνική ταυτότητα και την κοινωνική ιδέα της ενότητας μιας διαιρεμένης χώρας.

Ο πρωταγωνιστής, Toño Azpilcueta, είναι ένας ταπεινός διανοούμενος, μουσικολόγος, ειδικός στην κρεολική μουσική, που ζει με μοναδικό πάθος την πίστη ότι η μουσική αυτή μπορεί να γεφυρώσει το σπασμένο κοινωνικό σώμα του Περού. Η αφήγηση ξεκινά όταν ο Toño, σε ένα τυχαίο γεγονός, ακούει να παίζει ο Lalo Molfino, ένας αόριστα γνωστός αλλά εξαιρετικά ταλαντούχος κιθαρίστας. Η μουσική του τον συνεπαίρνει – γίνεται για εκείνον όχημα μιας σπάνιας αλήθειας για την πατρίδα του.

Το πάθος αυτό τον οδηγεί σε μια σχεδόν καταστροφική αποστολή: να γράψει τη βιογραφία του Molfino και, ταυτόχρονα, ένα βιβλίο για την κρεολική μουσική ως κοινωνικό φάρμακο ενότητας. Καθώς προχωρά στις έρευνές του, ο Toño αποκαλύπτει ότι ο κιθαρίστας γεννήθηκε σε συνθήκες σκληρής φτώχειας, μεγάλωσε με μοναδικό του φίλο την παλιά του κιθάρα, έγινε απαράμιλλος virtuoso αλλά κοινωνικά απομονωμένος, με μόνο έναν σύντροφο στην ψυχή του: αγαπήθηκε από μια γυναίκα, την τραγουδίστρια Cecilia Barraza, αλλά δεν μπόρεσε ποτέ να ανταποδώσει πραγματικά αυτήν την αγάπη. Το αποτέλεσμα είναι η αφηγηματική ρωγμή ανάμεσα στην αυτογνωσία του ναρκοθετημένου ονειροπόλου και την πραγματικότητα που τον καταπνίγει.

Το μυθιστόρημα εναλλάσσει αφηγηματικές ενότητες με δοκίμια ή θραύσματα του βιβλίου που ο ίδιος ο Toño γράφει, δημιουργώντας έναν διακριτό συνδυασμό έρευνας, δοκιμιακού στοχασμού και μυθιστορηματικής αφήγησης. Η χρήση του όρου huachafería, μια έντονη, μελαγχολική υπερβολή στη συναίσθηση, στοιχείο της κρεολικής κουλτούρας που εκφράζεται πολύ συχνά μέσω των τραγουδιών, λειτουργεί ως πολιτισμικός κόμβος: είναι η περουβιανή «συνεισφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό», σύμφωνα με τις φαντασιώσεις του Toño.

Ο ενσωματωμένος μυθοπλαστικός λόγος, οι δομικές αντιστοιχίες του Toño με τον χαρακτήρα του Molfino, και ο αντίποδας ανάμεσα στην προσδοκία για εθνική λύση μέσω της τέχνης και την πολιτική βία του περουβιανού εσωτερικού κατά τη δεκαετία του ’90, προσδίδουν στην αφήγηση βαθιές συγκρούσεις ανάμεσα στο ιδανικό και το πραγματικό, στο όραμα και στην αποτυχία.

Το μυθιστόρημα χειρίζεται εκτενώς τις θεματικές ταυτότητας, εθνικής ενότητας και της φθοράς του ονείρου, στο πλαίσιο ενός κόσμου όπου η τέχνη δεν αρκεί για να επουλώσει τις βαθιές κοινωνικές πληγές. Ο Toño εξακολουθεί να πιστεύει σε ένα ιδεώδες: η μουσική, η κοινή αίσθηση της huachafería, θα ενώσει το Περού. Όμως εμβαθύνει σε μια καταιγίδα προσωπικής αποσύνθεσης· η αφήγηση γίνεται δραματική τραγωδία, ίσως και άσμα αποχαιρετισμού στη λογοτεχνία για τον συγγραφέα στον αποχαιρετισμό στη ζωή του, καθώς ο ίδιος ο Λιόσα συνειδητά αποσύρθηκε μετά τη συγγραφή του έργου αυτού.

Το βιβλίο αυτό κατέχει μια ιδιαίτερη θέση ως το φινάλε της μακράς λογοτεχνικής διαδρομής του συγγραφέα, που ξεκίνησε με το La ciudad y los perros το 1963 και περιλάμβανε μια σειρά κειμένων που εξερεύνησαν την εξουσία, την κοινωνική αλλαγή, την ανάμνηση και την πολιτική σάτιρα. Υπογραμμίζεται ως πιθανή κορυφαία τελευταία πράξη, με τον αντιήρωα Toño να λειτουργεί σαν μια άρρητη, εσωτερική απολογία για τα όρια της αφήγησης και το τέλος της μυθοπλαστικής δύναμης. Παράλληλα, ο θάνατος του συγγραφέα το 2025 καθιστά το έργο αυτό ακόμη πιο εμβληματικό, καθώς λειτουργεί ως αριστοτελικός επίλογος στη λογοτεχνική του πορεία και ενίσχυσε την εκτίμηση του έργου του από τον διεθνή λογοτεχνικό κόσμο.

Το «Σας αφιερώνω τη σιωπή μου» αποτελεί ένα πολυεπίπεδο έργο: εσωτερικό πορτραίτο μιας ψυχικής αποσύνθεσης, πολιτιστική μελέτη της κρεολικής μουσικής και κριτική μιας ουτοπίας, της ιδέας ότι η τέχνη από μόνη της μπορεί να επινοήσει και να σώσει μία κοινωνία. Αφηγηματικά, κινείται επιδέξια ανάμεσα σε δοκιμιακό στοχασμό και μυθιστορηματική ένταση, ενώ στο θεματικό πεδίο συνυφαίνονται η μουσική, η μνήμη, η εθνική ταυτότητα, η φθορά του ονείρου και η ανάδυση της αποσύνθεσης. Ως τελευταία «φωνή» του συγγραφέα, το έργο φέρει τον συμβολικό χαρακτήρα αποχαιρετισμού: τόσο στη λογοτεχνία όσο και στο ίδιο το άτομο. Η τελική σιωπή του τίτλου, αν και απομακρυσμένη από την πραγματική σιωπή, αποκτά τη μορφή μιας τελευταίας, βαθιά στοχαστικής κραυγής.

Αναζητήστε το στα Βιβλιοπωλεία Parga εδώ.

lasithiotakisa@sppmedia.com.cy

Από το οπισθόφυλλο: Ο Τόνιο Ασπιλκουέτα μοιράζει τις μέρες του ανάμεσα στη δουλειά, στο σπίτι και στο ακαταμάχητο πάθος του: στην κρεολική μουσική. Η απρόσμενη πρόσκληση να πάει να ακούσει έναν άγνωστο κιθαρίστα, τον Λάλο Μολφίνο, του αλλάζει τη ζωή. Ο αινιγματικός και εξαιρετικά ταλαντούχος καλλιτέχνης επιβεβαιώνει αυτό που ο Τόνιο ήδη διαισθανόταν: Η δική του αγάπη για την περουβιανή παραδοσιακή μουσική οφείλεται σε κάτι περισσότερο από την απλή τέρψη που προσφέρει. Σε ένα Περού κατακερματισμένο και ισοπεδωμένο από τη βία του Φωτεινού Μονοπατιού, θα μπορούσαν άραγε οι βαθύρριζες λαϊκές μελωδίες να προκαλέσουν μια κοινωνική επανάσταση, να ανατρέψουν τις προκαταλήψεις και να ενώσουν τη χώρα σε μια αγκαλιά συμπερίληψης και αδελφοσύνης; Είναι πολύ πιθανό η δεξιοτεχνία του Λάλο Μολφίνο να συνδέεται με όλα αυτά, οπότε ο Τόνιο αποφασίζει να ταξιδέψει στον τόπο καταγωγής του μουσικού, να διερευνήσει την ιστορία του, την οικογένεια και τους έρωτές του, να μάθει πώς έγινε κιθαρίστας. Ο Τόνιο σκοπεύει, επίσης, να γράψει ένα βιβλίο. Το τελευταίο, συγκινητικό μυθιστόρημα που δημοσίευσε ο μεγάλος νομπελίστας συγγραφέας, ένα κύκνειο άσμα εμποτισμένο με την αναζήτηση της ουτοπίας. Το Σας αφιερώνω τη σιωπή μου αφηγείται την ιστορία ενός ανθρώπου που ονειρεύτηκε μια χώρα ενωμένη μέσω της μουσικής και τρελάθηκε στην προσπάθειά του να γράψει το τέλειο βιβλίο που θα εξιστορούσε το εν λόγω γεγονός. «Το βαλς, που γεννήθηκε στα στενοσόκακα της Λίμα, δόμησε το Περού. Εδώ αφηγούμαι αυτή την ιστορία, και μαζί της εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου σε μια κρυφή αγάπη που με συνοδεύει σε όλη μου τη ζωή: την αγάπη που νιώθω για την κρεολική μουσική και, ειδικά, για το βαλς της χώρας μου». Μάριο Βάργκας Λιόσα 

Για τον συγγραφέα: Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής και βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 89 ετών στη Λίμα του Περού, έχοντας στο πλευρό του την οικογένειά του. Μια ζωή αφιερωμένη στη λογοτεχνία και την πολιτική. Με βαθιά λύπη, αλλά και συγκίνηση, οι Εκδόσεις Καστανιώτη αποχαιρετούν έναν κορυφαίο λογοτέχνη της εποχής μας, τον σπουδαίο νομπελίστα συγγραφέα Μάριο Βάργκας Λιόσα που έφυγε από τη ζωή χθες, Κυριακή 13 Απριλίου, στη Λίμα του Περού, περιτριγυρισμένος από την οικογένειά του. Ήταν 89 ετών. Αφήνει πίσω του μια αλησμόνητη καλλιτεχνική κληρονομιά. Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα γεννήθηκε το 1936 στην Αρεκίπα του Περού. Σπούδασε Λογοτεχνία και Νομικά στην πατρίδα του και έκανε το διδακτορικό του στη Φιλοσοφία και τη Λογοτεχνία στη Μαδρίτη. Αργότερα έζησε στο Παρίσι, το Λονδίνο και τη Βαρκελώνη, συνεργαζόμενος με αρκετά περιοδικά και διδάσκοντας λογοτεχνία. Με το βιβλίο του H πόλη και τα σκυλιά, το μυθιστόρημα που, το 1963, κέρδισε το Βραβείο Biblioteca Breve και το Βραβείο Κριτικής, απέκτησε διεθνή αναγνώριση και έγινε ένας από τους πιο σημαντικούς και διάσημους εκπροσώπους του λεγόμενου «boom» («της έκρηξης») της λατινοαμερικάνικης ισπανόφωνης λογοτεχνίας κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Παράλληλα, ο Μάριο Βάργκας Λιόσα είχε μια πολυκύμαντη πολιτική καριέρα, η οποία κορυφώθηκε με την υποψηφιότητά του για την Προεδρία του Περού στις εκλογές του 1990. Το εκτεταμένο δημιουργικό του έργο, που χαρακτηρίζεται από έντονο πειραματισμό και καινοτόμες υφολογικές και αφηγηματικές κατευθύνσεις, θεωρείται από τα πλέον αρραγή και ολοκληρωμένα των συγγραφέων της δικής του γενιάς. Υπήρξε, επιπροσθέτως, εξαιρετικός δοκιμιογράφος και διεισδυτικός κριτικός. Του απονεμήθηκαν αναρίθμητα βραβεία, μεταξύ αυτών, το Βραβείο Πρίγκιπας των Αστουριών το 1986, το Βραβείο Θερβάντες το 1994 και το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2010 που συνιστά την ύψιστη οικουμενική τιμή για την τέχνη του λόγου. Η Σουηδική Ακαδημία, σε μια αξιομνημόνευτη επιλογή της, τον τίμησε «για την ευφυή χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και τις αποκαλυπτικές εικόνες αντίστασης, εξέγερσης και τελικής ήττας του ατόμου». Το 2023 ο Μάριο Βάργκας Λιόσα εξελέγη μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. 

Βιβλιογραφία: Ο κύριος όγκος του έργου του Μάριο Βάργκας Λιόσα κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Το τελευταίο του μυθιστόρημα, με τίτλο Σας αφιερώνω τη σιωπή μου (Le dedico mi silencio, 2023), σε μετάφραση Κωνσταντίνου Παλαιολόγου από τα ισπανικά, θα βρίσκεται σύντομα στα βιβλιοπωλεία. Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα διαδραματίζεται στη γενέτειρα του Μάριο Βάργκας Λιόσα, το Περού, και επικεντρώνεται σε έναν άνθρωπο ο οποίος ονειρεύτηκε μια χώρα ενωμένη μέσω της μουσικής, και τρελάθηκε στην προσπάθειά του να γράψει το τέλειο βιβλίο που θα εξιστορούσε το εν λόγω γεγονός. «Το βαλς, που γεννήθηκε στα στενοσόκακα της Λίμα, δόμησε το Περού. Εδώ αφηγούμαι αυτή την ιστορία, και μαζί της εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου σε μια κρυφή αγάπη που με συνοδεύει σε όλη μου τη ζωή: την αγάπη που νιώθω για την κρεολική μουσική και, ειδικά, για το βαλς της χώρας μου» είχε δηλώσει ο μεγάλος συγγραφέας. Ετοιμάζονται επίσης από τις Εκδόσεις Καστανιώτη τα πρόσφατα μυθιστορήματά του Tiempos recios (2019) και Cinco esquinas (2016).