Μαρία Καραμάνου
Από «άγχος επίδοσης» που χαλάει το mood την πιο λάθος στιγμή, μέχρι επιθυμίες που μένουν… στο πρόχειρο του μυαλού, η κυπριακή κρεβατοκάμαρα έχει περισσότερα μυστικά απ’ όσα παραδέχεται. Παρά την (υποτιθέμενη) χαλαρότητα της εποχής, τα μεγάλα ταμπού επικοινωνία, φαντασιώσεις, πόνος, χαμηλή libido, σύγχυση από το πορνό, ορμονικές αλλαγές, post-baby σώμα, «σεμνότητα», εξακολουθούν να κάνουν ghosting στη σεξουαλική μας ζωή.
Γι’ αυτό ζητήσαμε από ειδικούς να μας πουν τα πράγματα με το όνομά τους, τι βλέπουν καθημερινά σε άντρες και γυναίκες, ποια είναι τα πιο συχνά κολλήματα, και κυρίως πώς λύνονται. Spoiler, δεν χρειάζεται ούτε «μαγικό κόλπο», ούτε να το παίζεις κάποιος άλλος. Θέλει γνώση, ειλικρίνεια και λίγη τόλμη.
Μείνε μαζί μας, τρεις ειδικοί ανοίγουν τα χαρτιά τους (και μας ξεμπλοκάρουν) από το «δεν μου βγαίνει» μέχρι το «ντρέπομαι να στο πω».
Η σεξουαλική ζωή, όπως τονίζει ο Νίκος Χατζησυμεού, Κλινικός Ψυχολόγος, Σεξολόγος, Θεραπευτής Ζεύγους και Οικογενειακός Διαμεσολαβητής, δεν είναι απλώς μια σωματική πράξη είναι αντανάκλαση της ψυχικής, σωματικής και σχεσιακής μας υγείας. «Μέσα από τη σεξουαλικότητα εκφράζονται η οικειότητα, η επιθυμία, η χαρά και η σύνδεση με τον σύντροφο. Όταν όμως κάτι δεν πάει καλά, σπάνια το πρόβλημα μένει μόνο στο υπνοδωμάτιο, επηρεάζει την αυτοπεποίθηση, την επικοινωνία και τη συναισθηματική εγγύτητα», εξηγεί.
Τα τελευταία χρόνια, η Κύπρος κάνει μικρά βήματα προς μια πιο ανοιχτή προσέγγιση στη σεξουαλική υγεία. Ωστόσο, η σιωπή και η ντροπή εξακολουθούν να κυριαρχούν. «Πολλοί άνθρωποι ζουν με προβλήματα για μήνες ή και χρόνια χωρίς να ζητούν βοήθεια, είτε επειδή πιστεύουν ότι "είναι φυσιολογικό με την ηλικία", είτε γιατί φοβούνται ότι θα κριθούν», αναφέρει. Οι ηλικίες των ανθρώπων που απευθύνονται σε εκείνον κυμαίνονται από 18 έως 70 ετών.
Για τους άνδρες, οι πιο συχνές δυσκολίες που βλέπει ο Χατζησυμεού είναι η στυτική δυσλειτουργία, δηλαδή η δυσκολία επίτευξης ή διατήρησης στύσης η οποία είναι συχνά συνδεδεμένη με άγχος επίδοσης, στρες, συναισθηματική απόσταση ή οργανικά προβλήματα όπως υπέρταση και διαβήτης. Οι διαταραχές εκσπερμάτισης, από πρόωρη εκσπερμάτιση μέχρι καθυστερημένη ή απουσία εκσπερμάτισης, συνήθως λόγω άγχους ή έλλειψης ελέγχου. Μειωμένη επιθυμία και απώλεια ενδιαφέροντος για σεξ, που συχνά σχετίζεται με ψυχολογική κόπωση ή ορμονικές μεταβολές. Διαταραχή οργασμού, δηλαδή δυσκολία ή αδυναμία επίτευξης οργασμού παρά τη διέγερση, ως αποτέλεσμα άγχους ή απόσπασης προσοχής.
Αντίθετα, οι πιο συχνές δυσκολίες των γυναικών είναι το μειωμένο ενδιαφέρον ή διέγερση, δηλαδή απουσία επιθυμίας, φαντασιώσεων ή ανταπόκρισης στον σύντροφο. Πόνος στη διείσδυση, από κολεόσπασμο έως δυσπαρευνία, με αίτια που κυμαίνονται από τραύματα και φόβο μέχρι ορμονικές αλλαγές και ανεπαρκή προετοιμασία. Δυσκολία οργασμού, το οποίο αποτελεί ένα από τα πιο κοινά παράπονα που σχετίζεται με άγχος, αυτοκριτική και έλλειψη συναισθηματικής ασφάλειας.
Γιατί εμφανίζονται αυτά τα προβλήματα
Σωματικά: Χρόνιες παθήσεις, ορμονικές μεταβολές, νευρολογικές διαταραχές, φαρμακευτικές παρενέργειες.
Ψυχολογικά: Άγχος, κατάθλιψη, ενοχές, τραύματα, χαμηλή εικόνα σώματος.
Σχεσιακά: Έλλειψη επικοινωνίας, συναισθηματική απόσταση, συγκρούσεις, πίεση ρόλων.
Η σεξοθεραπεία ως «επανεκκίνηση»
Η λύση, σύμφωνα με τον Χατζησυμεού, δεν βρίσκεται σε «μαγικά κόλπα» ή πρόχειρες συμβουλές. Η σύγχρονη σεξοθεραπεία είναι μια ολιστική διαδικασία που εστιάζει σε τρία βασικά επίπεδα:
Ψυχολογικό: Εξερεύνηση των σκέψεων, των φόβων, των ενοχών και των τραυμάτων που επηρεάζουν την επιθυμία.
Σχεσιακό: Ενίσχυση της επικοινωνίας ώστε οι σύντροφοι να εκφράζουν ανοιχτά ανάγκες και φαντασιώσεις χωρίς ντροπή.
Σωματικό: Ασκήσεις επίγνωσης, χαλάρωσης και σταδιακής επαφής που βοηθούν το άτομο ή το ζευγάρι να επανασυνδεθεί με το σώμα και την ερωτική του ταυτότητα.
«Η σεξουαλικότητα δεν είναι στατική ούτε ζήτημα ικανότητας», καταλήγει ο Νίκος Χατζησυμεού. «Εξελίσσεται όπως εξελισσόμαστε κι εμείς και με τη σωστή καθοδήγηση, μπορεί να αποκτήσει νέο νόημα, χαρά και βάθος μέσα στη σχέση».
Ο Χρήστος Γαλάτης MA., MSc., MBpsS, Πιστοποιημένος Συμβουλευτικός Ψυχολόγος, γνωρίζει όσο λίγοι τα βαθύτερα προβλήματα που κρύβονται πίσω από την ερωτική ζωή των Κυπρίων.
«Στην Κύπρο, τα σεξουαλικά ζητήματα αντικατοπτρίζουν έναν συνδυασμό ψυχολογικών, κοινωνικών και βιολογικών παραγόντων, ενισχυμένων από την παραδοσιακή κουλτούρα», σημειώνει. Οι άνδρες, λέει, έρχονται πιο συχνά αντιμέτωποι με στυτική δυσλειτουργία, ένα ζήτημα που επηρεάζει έως και 60% όσων αναζητούν βοήθεια, συνήθως εξαιτίας άγχους επίδοσης ή καρδιαγγειακών προβλημάτων. Ακολουθεί η πρόωρη εκσπερμάτιση, που αφορά περίπου 30% των περιπτώσεων, ενώ μια ακόμη διαδεδομένη ανησυχία είναι το μέγεθος του πέους, επηρεασμένη από κοινωνικά στερεότυπα και ψευδείς προσδοκίες.
Στις γυναίκες, η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία βρίσκεται στην κορυφή, επηρεάζοντας περίπου 4 στις 10. «Η αιτία είναι συνήθως πολυπαραγοντική, από ορμονικές αλλαγές, όπως η εμμηνόπαυση ή η περίοδος μετά τον τοκετό, μέχρι τη χρόνια κούραση από τους πολλαπλούς ρόλους που αναλαμβάνουν», εξηγεί. Συχνά, προστίθενται και ζητήματα όπως πόνος κατά την επαφή (δυσπαρευνία) ή δυσκολία οργασμού, που σχετίζονται με έλλειψη επικοινωνίας, αρνητική εικόνα σώματος ή κοινωνικές προσδοκίες γύρω από τη «σεμνότητα» της γυναίκας.
«Η καλή είδηση είναι ότι πολλά από αυτά τα ζητήματα βελτιώνονται θεαματικά μέσα από ανοιχτή συζήτηση, θεραπεία ζευγαριού ή ακόμη και ιατρικές παρεμβάσεις», τονίζει.
Παρά τις προόδους των τελευταίων ετών, η Κύπρος εξακολουθεί να κουβαλά βαθιά ριζωμένα ταμπού γύρω από τη σεξουαλικότητα. «Η ανοιχτή συζήτηση για το σεξ παραμένει το μεγαλύτερο ταμπού», υπογραμμίζει ο κ. Γαλάτης. «Ζητήματα όπως η ομοφυλοφιλία, τα σεξουαλικά βοηθήματα ή η απόλαυση εκτός γάμου αντιμετωπίζονται ακόμα με προκατάληψη».
Η επιρροή της Ορθόδοξης Εκκλησίας και των παραδοσιακών αξιών περιορίζει πολλές φορές τη συζήτηση γύρω από το σεξ αποκλειστικά στον «αναπαραγωγικό» του ρόλο, ενώ στιγματίζει την LGBTQ+ κοινότητα και κάθε μορφή σεξουαλικής εξερεύνησης. Για να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος, χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση, ολοκληρωμένη σεξουαλική αγωγή στα σχολεία που να διδάσκει για τη συναίνεση και την υγεία, δημόσιες καμπάνιες και workshops που ενθαρρύνουν τον διάλογο και φυσικά, προσβάσιμες υπηρεσίες σεξουαλικής υγείας μέσω του συστήματος υγείας. «Όσο περισσότερο ανοίγει η συζήτηση, τόσο πιο κοντά ερχόμαστε σε μια ‘sex-positive’ κουλτούρα, που ενισχύει την ψυχική υγεία όλων», λέει.
Γιατί οι Κύπριοι δεν μιλούν για τις φαντασιώσεις τους
Αν υπάρχει ένα θέμα που εξακολουθεί να προκαλεί αμηχανία ακόμη και στα πιο δεμένα ζευγάρια, αυτό είναι οι σεξουαλικές φαντασιώσεις. «Ναι, οι Κύπριοι ιδίως όσοι βρίσκονται σε μακροχρόνιες σχέσεις δυσκολεύονται να μοιραστούν τις πιο τολμηρές τους επιθυμίες», αποκαλύπτει. Σύμφωνα με τα στοιχεία του, 70% έως 80% φοβούνται την απόρριψη ή την κριτική.
Φαντασιώσεις όπως κυριαρχία/υποταγή, τρίο ή ρόλοι εκτός της καθιερωμένης δυναμικής μένουν ανείπωτες, γιατί η κοινωνία συχνά τις βλέπει ως απειλή για την «οικογενειακή εικόνα». Η έλλειψη σεξουαλικής εκπαίδευσης, σε συνδυασμό με τον φόβο ότι ο σύντροφος μπορεί να εκλάβει μια φαντασίωση ως ένδειξη δυσαρέσκειας, ενισχύει αυτή τη σιωπή.
Κι όμως, η λύση είναι απλή: «Η ανοιχτή έκφραση μπορεί να αυξήσει την ικανοποίηση της σχέσης κατά 20-30%», λέει ο κ. Γαλάτης. «Αρχίστε με μικρές, ‘ασφαλείς’ ερωτήσεις όπως “Τι σου αρέσει περισσότερο;” και χρησιμοποιήστε το χιούμορ για να μειώσετε την ένταση».
Η Συμβουλευτική Ψυχολόγος Νίνα Ευριπίδου βάζει στο μικροσκόπιο τη σεξουαλική ζωή των Κυπρίων και αποκαλύπτει όσα βλέπει πιο συχνά πίσω από κλειστές πόρτες, από το άγχος επίδοσης μέχρι την αδυναμία να μιλήσουμε ανοιχτά για τις φαντασιώσεις μας.
Τι απασχολεί περισσότερο τους άνδρες και τις γυναίκες;
Σύμφωνα με την κ. Ευριπίδου, τα πιο συχνά ζητήματα στους άνδρες είναι η στυτική δυσλειτουργία, η πρόωρη εκσπερμάτιση και το άγχος επίδοσης, προβλήματα που συχνά έχουν ψυχολογικές ρίζες και όχι οργανικές. Το έντονο στρες, η κόπωση και η χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι μερικοί από τους βασικούς «ενόχους».
Στις γυναίκες, πρωταγωνιστούν η μειωμένη επιθυμία και ο πόνος κατά την επαφή, καταστάσεις που συχνά σχετίζονται με αρνητική εικόνα σώματος, άλυτα συναισθηματικά ζητήματα ή έλλειψη επικοινωνίας με τον σύντροφο. «Μέσα από τη θεραπεία, προσπαθούμε να φέρουμε ξανά στο προσκήνιο την οικειότητα και την απόλαυση χωρίς ενοχές, να επανασυνδέσουμε το άτομο με το σώμα του και τις πραγματικές του ανάγκες», εξηγεί.
Το μεγαλύτερο ταμπού, η ίδια η συζήτηση για το σεξ
Παρότι η κυπριακή κοινωνία έχει κάνει βήματα μπροστά, το σεξ εξακολουθεί να είναι ένα «σιωπηλό» θέμα ακόμη και μέσα στις ίδιες τις σχέσεις. «Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν μάθει ποτέ να μιλούν ανοιχτά για αυτό, να θέτουν ερωτήσεις ή να εκφράζουν απορίες χωρίς φόβο ή ντροπή», τονίζει η κ. Ευριπίδου. Για να ξεπεραστεί αυτή η σιωπή, χρειάζεται εκπαίδευση, αποδοχή και συναισθηματική ασφάλεια τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.
Φαντασιώσεις, φόβος, ενοχές και… παρεξηγήσεις
Η δυσκολία να μιλήσουμε για τις φαντασιώσεις μας παραμένει έντονη. Ο φόβος της κριτικής ή της παρεξήγησης κρατά πολλούς πίσω από το να εκφράσουν τις πιο τολμηρές τους επιθυμίες. «Η έκφραση φαντασιώσεων δεν είναι απειλή για τη σχέση όταν γίνεται με εμπιστοσύνη και σεβασμό, μπορεί να ανανεώσει τον δεσμό και να φέρει τους συντρόφους πιο κοντά», υπογραμμίζει. Μάλιστα, στην θεραπεία, βοηθά τα άτομα να κατανοήσουν ότι η έκφραση της φαντασίας δεν είναι απειλή για τη σχέση, αλλά αντίθετα, όταν γίνεται με σεβασμό και εμπιστοσύνη, μπορεί να την ανανεώσει και να ενισχύσει τη συναισθηματική και σωματική σύνδεση των συντρόφων.
