Άννα Πολυβίου
Στην εποχή της ταχύτητας και της τεχνολογίας, το delivery από μια απλή ευκολία έχει μετατραπεί πλέον σε καθημερινή ανάγκη. Δεν είναι πια απλώς μια λύση για όσους δεν έχουν χρόνο να μαγειρέψουν - είναι τρόπος ζωής. Από το πρωινό στο γραφείο μέχρι το βραδινό στο σπίτι, η δυνατότητα να παραγγείλουμε φαγητό -και όχι μόνο- με λίγα μόνο κλικ έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο που καταναλώνουμε, οργανώνουμε και αντιλαμβανόμαστε την εμπειρία του φαγητού.
Κομβικό σημείο σε αυτό έπαιξε η πανδημία του COVID-19, η οποία ενίσχυσε ακόμη περισσότερο αυτή την τάση, καθιστώντας το delivery όχι μόνο πρακτικό αλλά και απαραίτητο για την επιβίωση πολλών επιχειρήσεων και την εξυπηρέτηση των καταναλωτών.
Ωστόσο, αν και ίσως να μην το φανταζόμαστε, η ιστορία του delivery ξεκινά από παλιά. Αν και η τεχνολογική πρόοδος των τελευταίων δεκαετιών το έχει εκτοξεύσει, η ανάγκη για διανομή φαγητού και η ευκολία αυτού, υπήρχε από παλιά. Από τα αρχαία χρόνια μέχρι τα drones του μέλλοντος, το delivery έχει περάσει από πολλές φάσεις, αντανακλώντας τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές μεταβολές κάθε εποχής.
Τα πρώτα βήματα
Η έννοια της διανομής έτοιμου φαγητού δεν είναι καινούργια. Η πρώτη μορφή «έτοιμου φαγητού προς κατανάλωση εκτός σπιτιού» εντοπίζεται κατά την αρχαιότητα. Στην αρχαία Πομπηία (νότια Ιταλία), πριν την καταστροφή της από το ηφαίστειο το 79 μ.Χ., λειτουργούσαν τα θερμοπώλια – δημόσια μαγειρεία όπου οι κάτοικοι μπορούσαν να αγοράσουν ζεστό φαγητό. Αν και δεν υπήρχε ένα οργανωμένο σύστημα διανομής, η ύπαρξη τέτοιων χώρων δείχνει ότι η ανάγκη για γρήγορη πρόσβαση σε έτοιμο φαγητό υπήρχε ήδη. Παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται και στην αρχαία Αθήνα, όπου οι αγορές και τα πανηγύρια προσέφεραν φαγητό σε περαστικούς.
18ος–19ος αιώνας: Το delivery του γαλατά
Προχωρώντας στους νεότερους χρόνους, τον 18ο και 19ο αιώνα, η πρώτη οργανωμένη μορφή κατ’ οίκον διανομής - delivery δεν αφορούσε φαγητό αλλά γάλα. Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, οι γαλατάδες περνούσαν καθημερινά από τα σπίτια, γεμίζοντας δοχεία ή αφήνοντας γυάλινα μπουκάλια στην πόρτα. Σε αυτό το σημείο να σημειωθεί ότι το 1878 η εφεύρεση του γυάλινου μπουκαλιού άλλαξε ριζικά τα δεδομένα. Ήταν ουσιαστικά μια πρώιμη μορφή «subscription service» (συνδρομητική υπηρεσία), που εξυπηρετούσε βασικές ανάγκες των νοικοκυριών. Αυτή η πρακτική αποτέλεσε το πρώτο βήμα προς την ιδέα της τακτικής διανομής αγαθών στο σπίτι.
20ος αιώνας: Η πίτσα ανοίγει τον δρόμο
Η πραγματική επανάσταση στο delivery ξεκινά τον 20ο αιώνα, και πιο συγκεκριμένα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις ΗΠΑ, η πίτσα έγινε το πρώτο φαγητό που συνδέθηκε μαζικά με την έννοια της κατ’ οίκον παράδοσης. Οι πιτσαρίες, μέσω τηλεφωνικών παραγγελιών, άρχισαν να παραδίδουν φαγητό με αυτοκίνητο ή μοτοσυκλέτα. Το delivery έγινε σύμβολο της αστικής ζωής και της ευκολίας, ενώ η κουλτούρα του «φαγητό στο σπίτι χωρίς μαγείρεμα» άρχισε να διαμορφώνεται.
photo from pexels
Δεκαετίες ‘80–‘90: Η χρυσή εποχή του τηλεφωνικού delivery
Οι δεκαετίες του ’80 και του ’90 αποτέλεσαν καθοριστική περίοδο για την εξάπλωση του delivery. Η τηλεφωνική παραγγελία έγινε καθημερινή συνήθεια, και οι επιχειρήσεις άρχισαν να οργανώνουν τους διανομείς, με στολές, θερμομονωτικά κουτιά για το φαγητό και συστήματα παρακολούθησης. Το delivery δεν περιοριζόταν πλέον μόνο στην πίτσα, αφού είχε επεκταθεί σε πολλές κουζίνες. Η κινέζικη κουζίνα με τα γλυκόξινα πιάτα και τα noodles έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής, όπως και η ινδική με τα κάρυ και τα naan. Τα burgers και οι τηγανητές πατάτες της αμερικανικής κουζίνας κυριάρχησαν, με το fast food γενικότερα να γνωρίζει ιδιαίτερη άνθηση. Οι πρώτες διαφημίσεις delivery εμφανίστηκαν στην τηλεόραση, με την ευκολία και την ταχύτητα της υπηρεσίας να αποτελούν τα κυριότερα χαρακτηριστικά. Κάπως έτσι το delivery άρχισε να αποκτά ταυτότητα και να γίνεται μέρος της καθημερινής κουλτούρας.
21ος αιώνας: Η ψηφιακή επανάσταση
Με την είσοδο στον 21ο αιώνα, το delivery γνώρισε πραγματικά την ψηφιακή επανάσταση. Τα smartphones και η άνοδος των εφαρμογών άλλαξε ριζικά την εμπειρία του χρήστη στη διαδικασία της παραγγελίας. Διάφορες πλατφόρμες διανομής φαγητού, όπως eFood (Ελλάδα), Foody (Κύπρο), Wolt (διεθνής) κ.ά, προσφέρουν δυνατότητα live tracking της παραγγελίας, αξιολογήσεις και σχόλια χρηστών, εξατομικευμένες προσφορές και πληρωμές με κάρτα ή ψηφιακό πορτοφόλι. Ο χρήστης έχει πληθώρα επιλογών, αφού μπορεί πλέον να επιλέξει ανάμεσα σε δεκάδες κουζίνες, να δει φωτογραφίες πιάτων, να διαβάσει κριτικές και να παραγγείλει με μερικά κλικ. Η εμπειρία γίνεται έτσι πιο γρήγορη, πιο ασφαλής και πιο διαδραστική. Το delivery δεν είναι μόνο η υπηρεσία της διανομής, αφού έχει γίνει πλέον τρόπος ζωής.
AI photo
Η περίοδος του COVID-19: Το delivery εκτοξεύεται
Η πανδημία του COVID-19 αποτέλεσε σημείο καμπής για το delivery. Με τα εστιατόρια, τις καφετέριες και όλα τα μαγαζιά εστίασης κλειστά, και τον κόσμο σε καραντίνα, το delivery έγινε «σωσίβιο» για τις επιχειρήσεις και αναγκαία υπηρεσία για τους πολίτες. Νέες μορφές διανομής εμφανίστηκαν, όπως το contactless delivery, οι παραγγελίες μέσω QR code, ακόμα και οι διανομές από περίπτερα.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως το delivery απέκτησε κοινωνικό ρόλο, προσφέροντας στήριξη σε ευάλωτες ομάδες -και όχι μόνο- και κρατώντας ζωντανή την αγορά. Πολλές επιχειρήσεις που δεν είχαν προηγουμένως υπηρεσία delivery «αναγκάστηκαν» να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες ακολουθώντας τις εξελίξεις, ενώ οι καταναλωτές εξοικειώθηκαν ακόμη περισσότερο με την υπηρεσία της παραγγελίας και τη διαδικασία του delivery.
Ειδικότερα για την Κύπρο, κατά την περίοδο της πανδημίας COVID-19, οι συνήθειες των καταναλωτών μετατοπίστηκαν ραγδαία προς τις υπηρεσίες delivery. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, η κατηγορία των fast food παρουσίασε αύξηση τιμών κατά την πρώτη φάση των περιοριστικών μέτρων (Μάρτιος–Μάιος 2020), γεγονός που αποτύπωνε την αυξημένη ζήτηση για παραγγελίες κατ’ οίκον. Παράλληλα, η ενίσχυση της πρόσβασης στο διαδίκτυο και η στροφή προς ηλεκτρονικές παραγγελίες συνέβαλαν στην εδραίωση του delivery ως βασικού τρόπου κατανάλωσης, ακόμη και μετά την άρση των περιορισμών.
photo from pexels
Το μέλλον του delivery: Ρομπότ, drones και AI
Κοιτάζοντας προς το μέλλον, το delivery συνεχίζει να εξελίσσεται ραγδαία. Οι τεχνολογίες που δοκιμάζονται περιλαμβάνουν αυτόνομα ρομπότ που κινούνται σε πεζοδρόμια, drones που παραδίδουν φαγητό σε απομακρυσμένες περιοχές και συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που προβλέπουν τις προτιμήσεις του χρήστη. Η βιωσιμότητα, η ταχύτητα και η εμπειρία χρήστη αναμφισβήτητα θα καθορίσουν την εξέλιξη του delivery τα επόμενα χρόνια, ενώ η ανάγκη για δίκαιες συνθήκες εργασίας για τους διανομείς και η προστασία των προσωπικών δεδομένων των χρηστών θα αποτελέσουν σημαντικά ζητήματα.
Το delivery δεν άλλαξε μόνο τον τρόπο που τρώμε, αλλά και το πώς αντιλαμβανόμαστε το φαγητό. Η έννοια του «φαγητού ως εμπειρία» από το εστιατόριο μεταφέρθηκε στο σπίτι και στο γραφείο. Οι χρήστες δοκιμάζουν νέες κουζίνες, πειραματίζονται με γεύσεις και δημιουργούν νέες συνήθειες. Το φαγητό έγινε πιο προσβάσιμο και πιο προσωπικό, με την κουλτούρα του φαγητού να έχει επηρεαστεί.
