Άννα Πολυβίου
Αυτό το καλοκαίρι συμβαίνει κάτι μοναδικό. Η Γη περιστρέφεται ελαφρώς πιο γρήγορα από ποτέ, με αποτέλεσμα το μήκος της ημέρας να μικραίνει κατά χιλιοστά του δευτερολέπτου. Μια φαινομενικά ασήμαντη αλλαγή, τόσο μικρή που φυσικά κανένας δεν αντιλαμβάνεται, αλλά αρκετά κρίσιμη για συστήματα που λειτουργούν με πλήρη ακρίβεια, όπως δορυφορικά δίκτυα, συστήματα υπολογιστών, τηλεπικοινωνίες, χρηματοοικονομικές συναλλαγές, GPS και άλλες τεχνολογικές εφαρμογές.
Ποιες ήταν οι πιο σύντομες μέρες του 2025
Σύμφωνα με τις μετρήσεις του International Earth Rotation and Reference Systems Service (IERS) και τις παρατηρήσεις από το US Naval Observatory, οι πιο σύντομες ημέρες του 2025 ήταν η 9η Ιουλίου, η 22η μέρα του Ιούλη, αλλά και η 5η Αυγούστου, με μειώσεις στη διάρκεια της ημέρας από περίπου -1,30 έως -1,51 χιλιοστά του δευτερολέπτου, σε σχέση με τον μέσο όρο των 86.400 δευτερολέπτων. Στις 9 Ιουλίου η μέρα ήταν περίπου 1,3 χιλιοστά του δευτερολέπτου πιο μικρή, στις 22 Ιουλίου 1,34 χιλιοστά του δευτερολέπτου, και στις 5 Αυγούστου περίπου 1,51 χιλιοστά του δευτερολέπτου κάτω από το κανονικό μήκος της μέρας.
Η προηγούμενη μεγαλύτερη μείωση είχε καταγραφεί στις 5 Ιουλίου 2024, όταν η διάρκεια της ημέρας μειώθηκε κατά 1,66 χιλιοστά του δευτερολέπτου, το μικρότερο μήκος ημέρας από τότε που ξεκίνησαν οι ακριβείς μετρήσεις με ατομικά ρολόγια τη δεκαετία του 1960. Αυτό το ρεκόρ ξεπέρασε αντίστοιχες ακραίες μετρήσεις του 2020, χρονιά που θεωρείται ορόσημο, καθώς καταγράφηκαν περισσότερες από 20 ημέρες μικρότερες των 24 ωρών. Στις 19 Ιουλίου 2020, η Γη περιστράφηκε 1,47 χιλιοστά του δευτερολέπτου πιο γρήγορα από το κανονικό, σηματοδοτώντας την ταχύτερη περιστροφή μέχρι τότε.
Ειδικοί επισημαίνουν ότι η διαδοχική εμφάνιση όλο και πιο σύντομων ημερών (2020, 2024, και τώρα 2025) υποδηλώνει ότι πρόκειται για μια συνεχή τάση και όχι για μεμονωμένα περιστατικά. Η παρατήρηση αυτή ενισχύει την ανησυχία της επιστημονικής κοινότητας, καθώς δείχνει ότι η Γη κινείται σε ένα μοτίβο επιτάχυνσης που θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικές τεχνικές και χρονικές συνέπειες, ακόμη κι αν εμείς δεν το καταλαβαίνουμε.
Τι προκαλεί την επιτάχυνση
Με την ανησυχία να μεγαλώνει -καθώς πρόκειται πλέον για μια συνεχή τάση- η επιστημονική κοινότητα ερευνά τις αιτίες αυτής της ασυνήθιστης τάσης, προκειμένου να κατανοήσει περί τίνος πρόκειται.
Πρώτα όμως, πρέπει να αντιληφθούμε ότι η περιστροφή της Γης δεν είναι σταθερή, καθώς επηρεάζεται από ένα πλήθος πολύπλοκων παραγόντων που δρουν τόσο στο εσωτερικό της όσο και στην αλληλεπίδρασή της με το περιβάλλον του διαστήματος.
Ένας από τους βασικότερους λόγους της επιτάχυνσης που έχουν εντοπιστεί είναι οι μεταβολές στον πυρήνα της Γης. Έρευνες του γεωφυσικού Duncan Agnew από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια δείχνουν ότι ο εσωτερικός πυρήνας, που περιστρέφεται ανεξάρτητα από τον μανδύα και τον φλοιό, φαίνεται να έχει επιβραδυνθεί ελαφρώς τα τελευταία χρόνια. Αυτή η μεταβολή μπορεί να προκαλεί μικρές αλλά μετρήσιμες αλλαγές στην ταχύτητα της Γης, με αποτέλεσμα την ταχύτερη περιστροφή του εξωτερικού της.
Παράλληλα, η μετατόπιση υδάτινων μαζών και πάγων παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Το λιώσιμο των πολικών πάγων λόγω της κλιματικής αλλαγής μεταφέρει τεράστιες ποσότητες νερού από τις περιοχές κοντά στους πόλους προς τους ωκεανούς, μεταβάλλοντας τη γεωμετρία της Γης και κατανέμοντας εκ νέου τη μάζα της. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επιτάχυνση.
Οι ειδικοί αναφέρουν επίσης την επίδραση των παλιρροϊκών δυνάμεων της Σελήνης και του Ήλιου, που εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια επιβραδύνουν σταδιακά την περιστροφή της Γης. Ωστόσο, σε μικρότερη κλίμακα χρόνου, μπορούν να δημιουργήσουν σύνθετες αλληλεπιδράσεις που είτε επιβραδύνουν είτε επιταχύνουν προσωρινά την περιστροφή.
Εκτός από αυτούς τους λόγους, και κάποιοι άλλοι, δευτερεύοντοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν, όπως η σεισμική δραστηριότητα και οι ατμοσφαιρικές και ωκεάνιες κυκλοφορίες.
Ο συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων δημιουργεί μια συνολική περίπλοκη εικόνα. Αν και μεμονωμένα ο καθένας έχει μικρή επίδραση, μαζί συντελούν σε μετρήσιμες αλλαγές στη διάρκεια της ημέρας, οι οποίες γίνονται όλο και πιο αισθητές τις τελευταίες δεκαετίες. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η κατανόηση αυτών των διεργασιών είναι ακόμη σε εξέλιξη και απαιτεί διαρκή μελέτη, καθώς η συμπεριφορά του πλανήτη μας δεν είναι τόσο σταθερή όσο ίσως κάποτε θεωρούσαμε.
Τι είναι τα leap seconds και γιατί είναι σημαντικά
Το εμβόλιμο ή διορθωτικό δευτερόλεπτο (leap second) είναι μια μικρή χρονική διόρθωση που προστίθεται ή αφαιρείται από τον παγκόσμιο συντονισμένο χρόνο (UTC) για να ευθυγραμμιστεί με την πραγματική περιστροφή της Γης.
Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, η περιστροφή της Γης δεν είναι πάντα απόλυτα σταθερή, επηρεάζοντας τη φυσική μέτρηση του χρόνου που καθορίζεται από την ανατολή και δύση του ήλιου. Για να μην αποσυνδεθεί ο επίσημος χρόνος από τον «αστρονομικό» χρόνο, οι επιστήμονες του IERS εισάγουν περιοδικά leap seconds στον UTC.
Από το 1972, έχουν προστεθεί 27 leap seconds, όλα για να επιβραδύνουν τον ατομικό χρόνο και να συμβαδίσει με την περιστροφή της Γης, η οποία γενικά τείνει να καθυστερεί. Ωστόσο, με την πρόσφατη τάση επιτάχυνσης, για πρώτη φορά στην ιστορία τίθεται το ενδεχόμενο αφαίρεσης ενός δευτερολέπτου, δηλαδή ενός «αρνητικού leap second».
Η πιθανότητα αυτή προκαλεί ανησυχία στους επιστήμονες και ιδιαίτερα σε όσους ασχολούνται με κρίσιμα συστήματα πληροφορικής. Πλατφόρμες όπως τα χρηματιστήρια, τα GPS, τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών και τα υπολογιστικά κέντρα εξαρτώνται απόλυτα από τον συγχρονισμό ατομικού χρόνου. Αν και η προσθήκη δευτερολέπτων είναι τεχνικά δύσκολη αλλά γνωστή διαδικασία, η αφαίρεση ενός δευτερολέπτου αποτελεί πρωτόγνωρη πρόκληση.
Η αυξανόμενη ταχύτητα περιστροφής της Γης δεν αποτελεί μόνο επιστημονική ιδιαιτερότητα, αλλά έχει πραγματικές και άμεσες επιπτώσεις σε κρίσιμες τεχνολογικές υποδομές, διεθνή συστήματα χρόνου και ακόμα και σε οικονομικούς τομείς. Ειδικοί προειδοποιούν ότι η λανθασμένη εφαρμογή ενός αρνητικού leap second μπορεί να οδηγήσει σε καταρρεύσεις συστημάτων, απώλειες δεδομένων και προβλήματα σε δίκτυα υψηλής ταχύτητας, όπου ακόμα και διαφορές της τάξης του χιλιοστού του δευτερολέπτου έχουν κρίσιμη σημασία.
Στο μέλλον
Η συζήτηση γύρω από το μέλλον των leap seconds βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Το Διεθνές Γραφείο Μέτρων και Σταθμών (BIPM) αποφάσισε να σταματήσει την εισαγωγή νέων leap seconds μέχρι το 2035, προκειμένου να δοθεί χρόνος για την ανάπτυξη νέων προτύπων. Όμως η πρόσφατη επιτάχυνση της περιστροφής της Γης φέρνει αυτή την προθεσμία πιο κοντά απ’ όσο αναμενόταν.
Ειδικοί προειδοποιούν ότι αν η τρέχουσα τάση συνεχιστεί, η ανάγκη για αρνητικό leap second μπορεί να παρουσιαστεί ήδη από το 2029 ή και νωρίτερα. Ο γεωφυσικός Duncan Agnew επισημαίνει, «Βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα. Αν η Γη συνεχίσει να επιταχύνεται με τον ίδιο ρυθμό, θα χρειαστεί για πρώτη φορά να αφαιρέσουμε δευτερόλεπτο από τον παγκόσμιο χρόνο. Αυτό είναι κάτι που τα συστήματά μας δεν έχουν ποτέ δοκιμάσει».
Η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU) έχει ανακοινώσει ότι θα συγκαλέσει το 2027 ειδική διάσκεψη για να επανεξετάσει το ζήτημα, με βάση τα τότε διαθέσιμα δεδομένα για την περιστροφή της Γης. Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι πρέπει να επιλεγεί μια οριστική λύση που δεν θα εξαρτάται από γεωφυσικές μεταβολές, ενώ άλλοι θεωρούν ότι η φυσική σχέση με την περιστροφή της Γης είναι θεμελιώδης και δεν πρέπει να χαθεί.
Εάν η επιτάχυνση της Γης συνεχιστεί, η ανθρωπότητα ίσως χρειαστεί να αναθεωρήσει μια από τις πιο θεμελιώδεις σταθερές που θεωρούσε δεδομένες, τον χρόνο.
