Ανδρονίκη Λασηθιωτάκη
Εκδόσεις: Ηλία Επιφανίου
Ιστορικό Μυθιστόρημα σε τρία μέρη.
Αν και πρόκειται για μια τριλογία που εκδόθηκε το 2022, θεωρώ πως αξίζει πραγματικά να αναφερθώ σε αυτήν, μιας και δεν το έπραξα νωρίτερα με την κυκλοφορία της.
Η τριλογία, λοιπόν, Στις όχθες του Βοσπόρου, αποτελεί ένα αξιόλογο λογοτεχνικό πόνημα· ένα αφηγηματικό κείμενο που αποκαλύπτει τον γλωσσικό, συναισθηματικό και εικονοπλαστικό πλούτο του κόσμου της συγγραφέως. Με εξαιρετική δυναμική στη φαντασία και στην αφηγηματική ροή, η Αγνή Χαραλάμπους μας χαρίζει απλόχερα ένα έργο που περικλείει ολόκληρο τον εσωτερικό της κόσμο.
Οι χαρακτήρες είναι καλοδουλεμένοι, ολοζώντανοι, αναπνέουν μαζί μας μέσα σε έναν τόπο επιμελώς χαρτογραφημένο από την ίδια: στην Κωνσταντινούπολη. Μια πόλη πολυπολιτισμική, πόλη-θρύλος, γεμάτη χρώματα και αρώματα. Ο αναγνώστης, διαβάζοντας, μεταφέρεται σε αυτόν τον κόσμο και έχει την αίσθηση πως η ιστορία ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια του σαν μια καλοσκηνοθετημένη ταινία, με σκηνές που διαδέχονται η μία την άλλη αβίαστα, ρέοντας με φυσικότητα.
Η Κωνσταντινούπολη, ένα αυθεντικό μωσαϊκό ανθρώπων και πολιτισμών, αποτελεί τον ιδανικό καμβά επάνω στον οποίο η συγγραφέας πλέκει την πολυεπίπεδη αφήγησή της. Στην πόλη αυτή συνυπάρχουν άνθρωποι με έντονες αντιθέσεις — εθνικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές, ταξικές — οι οποίοι, άλλοτε με αγάπη, συμπόνια και αλληλεγγύη, κι άλλοτε μέσα από εντάσεις και αντιπαραθέσεις, παλεύουν να συμβιώσουν. Οι συγκρούσεις δεν απουσιάζουν· συχνά προκύπτουν από την ίδια τη διαφορετικότητα ή από την καταπίεση που ασκούν οι θεσμοί, οι εξουσίες και το κράτος στους απλούς πολίτες.
Η συγγραφέας καταφέρνει, μέσα από ένα πολυφωνικό και πολυσύνθετο αφήγημα, να αποδώσει με ενάργεια και λεπτότητα τις ανθρώπινες σχέσεις, τους δεσμούς αλλά και τις ρήξεις. Στην αφήγηση συναντούμε πολυσχιδείς χαρακτήρες και σύνθετες προσωπικότητες, που κινούνται σε ένα πλούσια δομημένο ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο. Η Χαραλάμπους, με άνεση στη χρήση πολλαπλών αφηγηματικών τεχνικών και με σαφή πρόθεση να πετύχει την εικονοπλαστική δύναμη του λόγου, αξιοποιεί πλούσιες παρομοιώσεις και μεταφορές. Ο λόγος της δεν είναι απλώς περιγραφικός· είναι ζωντανός, αισθαντικός και απολύτως λογοτεχνικός.
Ιδιαίτερη συγκίνηση προκαλεί η θεματική της προσφυγιάς, η οποία διατρέχει το έργο και λειτουργεί ως βασικός άξονας της τριλογίας. Το θέμα αυτό, βαθύτατα ανθρώπινο και επίκαιρο όσο ποτέ, δεν παρουσιάζεται απλώς ως ιστορική συνθήκη, αλλά εντάσσεται οργανικά στον πυρήνα της αφήγησης, αγγίζοντας τον αναγνώστη με τρόπο άμεσο και αληθινό. Η προσφυγική εμπειρία αναδεικνύεται μέσα από προσωπικές αφηγήσεις, βιωμένες μνήμες και συναισθήματα, που μεταφέρουν την αγωνία, τη ρήξη, αλλά και την ελπίδα.
Οι καθημερινές συνήθειες των ανθρώπων της Πόλης σκιαγραφούνται με ιδιαίτερη προσοχή και ενσυναίσθηση. Ειδική βαρύτητα δίνεται στην οικογένεια που διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην ιστορία, ενώ το ίδιο μεράκι αφιερώνεται και στις ιστορίες των ανθρώπων που τους περιβάλλουν: Ελλήνων και Τούρκων, οι οποίοι μετά την καταστροφή διασκορπίζονται σε διάφορα μέρη — στην Ελλάδα, την Κύπρο, τη Γαλλία. Κάποιοι, παρά τις αντιξοότητες, επιλέγουν με πείσμα και εσωτερική δύναμη να παραμείνουν στον τόπο τους, στην Πόλη, επιβεβαιώνοντας την ανθρώπινη προσήλωση στις ρίζες και στην ταυτότητα.
Μέσα από αυτή την επιμονή, η συγγραφέας μας υπενθυμίζει πως η πατρίδα δεν είναι μόνο γεωγραφία· είναι κυρίως οι άνθρωποι, οι σχέσεις, οι μνήμες, το βίωμα. Και σε αυτό το πλαίσιο, φωτίζει τη σημασία της φιλίας και της αλληλεγγύης. Οι ήρωες δεν είναι μόνοι· έχουν στο πλευρό τους συμμάχους, φίλους Τούρκους που μοιράζονται κοινούς φόβους και κοινές ελπίδες. Το στοιχείο αυτό προσδίδει στο έργο έναν αέρα ανθρωπισμού και συγκινητικής διαύγειας.
Κάθε σελίδα της ιστορίας αντανακλά το δόσιμο και την αφοσίωση της συγγραφέως στην απόδοση των χαρακτήρων της. Με συνέπεια και ευαισθησία, ενορχηστρώνει τα συναισθήματά τους, αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα των ψυχισμών τους. Την ίδια στιγμή, επιτυγχάνει να αποδώσει με τεκμηριωμένο τρόπο τη βαρβαρότητα της ιστορίας, τον φανατισμό και τις επιπτώσεις του στην ανθρώπινη ζωή. Οι τραυματικές όψεις του παρελθόντος δεν ωραιοποιούνται· παρουσιάζονται με ειλικρίνεια, δίχως υπερβολές, μα και δίχως στρογγυλοποιήσεις.
Κλείνοντας και την τελευταία σελίδα, ο αναγνώστης μένει με ένα πλήθος σκέψεων και συναισθημάτων. Τι είναι, τελικά, πατρίδα; Είναι ένας τόπος ή κάτι πιο βαθύ και πιο σύνθετο; Μπορούν άνθρωποι που ζουν στον ίδιο τόπο, αλλά χωρίζονται από θρησκείες, γλώσσες ή εθνικές ταυτότητες, να συμβιώσουν με αγάπη; Τι είναι αυτό που τους ενώνει και τι εκείνο που τους απομακρύνει; Προς τα πού γέρνει η ζυγαριά της ιστορίας και της ανθρώπινης συνύπαρξης;
Μπορεί να ισορροπήσει, ή μήπως η ανθρώπινη μοίρα είναι καταδικασμένη να παραμένει έρμαιο των δυνατών και των μεγάλων συμφερόντων; Η συγγραφέας δεν δίνει απαντήσεις· θέτει ερωτήματα, προκαλεί προβληματισμό, και, κυρίως, μας καλεί να νιώσουμε. Να δούμε τον άλλο όχι ως απειλή, αλλά ως άνθρωπο. Και αυτό, στην εποχή μας, είναι πολύτιμο.
Αναζητήστε τα βιβλία στο Βιβλιοπωλείο Parga εδώ.
Βιογραφικό συγγραφέως: Η Αγνή Χαραλάμπους γεννήθηκε στην Πάφο της Κύπρου. Σπούδασε φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Φοίτησε επίσης σε Σχολή Δημοσιογραφίας.
Εκτός από τη διδασκαλία ως φιλόλογος, ασχολείται με δημοσιεύσεις άρθρων και ρεπορτάζ σε εφημερίδες και περιοδικά καθώς και με ραδιοφωνικές εκπομπές. Η επαφή της με τους μαθητές την ώθησε ν’ ασχοληθεί με τη νεανική λογοτεχνία. Έχει εκδώσει έξι βιβλία για εφήβους. Πρόσφατα τιμήθηκε από τον Κυπριακό Σύνδεσμο Παιδικής-Νεανικής Λογοτεχνίας για την προσφορά της στη νεανική ογοτεχνία. Ασχολείται επίσης με επιμέλειες και παρουσιάσεις βιβλίων. Έχει εκδώσει τα πιο κάτω βιβλία:
1.« Η άλλη αδερφή »(1997), νεανικό μυθιστόρημα. Α΄ βραβείο Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού - Νεανικού Βιβλίου. Εκδόσεις ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ,
Θεσσαλονίκη, (β' έκδοση 2002, γ' έκδοση 2004 και δ' έκδοση 2006).
2. «Στα χρώματα της ίριδας» (2000), διηγήματα για εφήβους. Εκδόσεις Ι.Κ.Ι PRESS. (β' έκδοση 2001, γ' έκδοση 2002)
3. «Η κόρη της αστραπής» (2002), νεανικό μυθιστόρημα. Α΄ Βραβείο Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού – Νεανικού Βιβλίου. Εκδόσεις Κασουλίδη.
4.« Στο λόφο των αστεριών» (2004), νεανικό μυθιστόρημα. Εκδόσεις Κώστα Επιφανίου.
5.« Άρωμα αγάπης», 2006, διηγήματα για νέους. Εκδόσεις Power Publishing (β' έκδοση 2007, γ΄ έκδοση 2010)
6. «Ανεμοθύελλα», 2011, νεανικό μυθιστόρημα. Εκδόσεις Κώστα Επιφανίου.
7. Τριλογία «Στις όχθες του Βοσπόρου», 2022, ιστορικό μυθιστόρημα, Εκδόσεις Ηλία Επιφανίου.
Εκτός από τα πιο πάνω βιβλία της, αρκετά άλλα έργα της διακρίθηκαν σε Πανελλήνιους, Παγκύπριους και παγκόσμιους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς.
Διηγήματα:
«Δεν υπάρχουν σύνορα», έχει βραβευτεί σε Πανελλήνιο διαγωνισμό και περιλαμβάνεται στο βιβλίο “Δεν Ξεχνώ ”, το οποίο έχει εκδοθεί από το Σύνδεσμο Φιλίας Ελλάς-Κύπρος και κυκλοφορεί σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας.
«Όταν πέσανε οι φράχτες», έχει βραβευτεί από την Επιτροπή Προστασίας Ατόμων με Νοητική Αναπηρία Κύπρου και συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο με τίτλο «Όλοι διαφορετικοί όλοι ίσοι».
«Ματωμένο πουκάμισο», έχει βραβευτεί από το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59 και συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο με τίτλο «Διηγήματα για τον αγώνα 1955-59», που έχει εκδοθεί από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Το διήγημα αυτό έχει δραματοποιηθεί και ανέβηκε πρόσφατα στη σκηνή.
«Κοντά στο σούρουπο», έχει συμπεριληφθεί το 2002 στο βιβλίο της UNICEF.
«Τα χαμόγελα του ουράνιου τόξου», του οποίου η ίδια έκανε και τη φιλολογική επιμέλεια.
«Έσμιγε ο άνθρωπος με τον άνθρωπο», έχει βραβευτεί πρόσφατα σε Πανελλήνιο λογοτεχνικό διαγωνισμό από τον Σύνδεσμο Φιλίας Ελλάς-Κύπρος με θέμα «Το κυπριακό όραμα».
Αποσπάσματα από τα δυο βραβευμένα βιβλία της για εφήβους περιλαμβάνονται στο Ανθολόγιο με τίτλο «Λογοτεχνικό Ηλιοτρόπιο», που έχει εκδοθεί το 2002 από τον Κυπριακό Σύνδεσμο Παιδικού-Νεανικού Βιβλίου, περιλαμβάνει έργα 28 βραβευμένων Κυπρίων συγγραφέων παιδικής-νεανικής λογοτεχνίας.
Τα διηγήματά της: «Ένα αστέρι πέφτει» και «στα χρώματα της ίριδας» έχουν περιληφθεί σε βιβλίο, που εκδόθηκε πρόσφατα με τίτλο: Λογοτεχνία και Ειρηνική Συνύπαρξη» (Ανθολογία κυπριακού διηγήματος για παιδιά και νέους), το οποίο διδάσκεται στα σχολεία δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης.
Το διήγημά της «Θάνατος στ’ αδέσποτα σκυλιά» έχει βραβευτεί από το Φιλοζωικό Σύλλογο Φθιώτιδας στον 3 ο Διεθνή Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Φιλοζωίας τον Οκτώβριο του 2013.
Το διήγημά της «Εύκολο κέρδος» έχει βραβευτεί στον Β΄ Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ποίησης και Διηγήματος που διοργάνωσε η Βιβλιοθήκη «Κοραής» Χίου το Σεπτέμβριο του 2014.
Το διήγημά της «Άσε τη ζωή ν’ αποφασίσει» έχει βραβευτεί με Α΄ Βραβείο στον Ε΄ Παγκόσμιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Διηγήματος, που οργάνωσε ο ΕΠΟΚ Ελλάδος τον Νοέμβριο του 2014. Στον ίδιο διαγωνισμό βραβεύτηκε και το ποίημά της «Μια βόλτα στ’ όνειρο» .
