Ανδρονίκη Λασηθιωτάκη
Μετάφραση: Μαργαρίτα Μπονάτσου
Εκδόσεις: Καστανιώτης
Σελίδες: 316
Κάποια βιβλία, ενώ απευθύνονται σε παιδιά, καταφέρνουν να συγκινήσουν και τους μεγάλους. Ένα από αυτά είναι Η Λαμπίτσα της Ολλανδής συγγραφέως και εικονογράφου Ανέτ Σχάαπ, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα βαθιά ανθρώπινο και τρυφερό, όπου η φαντασία δεν λειτουργεί ως διέξοδος, αλλά ως τρόπος να ειπωθούν όσα δύσκολα εκφράζονται: ο πόνος της απώλειας, ο φόβος της μοναξιάς, η ανάγκη για φως και αποδοχή.
Στην καρδιά της ιστορίας βρίσκεται η μικρή Αιμιλία - η Λαμπίτσα. Ζει με τον πατέρα της ο οποίος είναι φαροφύλακας σ’ ένα απομονωμένο ακρωτήρι. Η μητέρα της έχει πεθάνει και το σπίτι τους πλέον είναι γεμάτο σιωπή. Ο πατέρας, πικραμένος και βυθισμένος, στη θλίψη του ανίκανος να ξεπεράσει την απώλεια της συζύγου του, παραμελεί τον φάρο ο οποίος βρίσκεται πια στο έλεος του χρόνου και του καιρού. Έτσι, το παιδί αναλαμβάνει μόνο του τη νυχτερινή αποστολή: να ανάβει τη φλόγα που καθοδηγεί τα πλοία.
Μια καταιγίδα όμως αλλάζει τα πάντα. Τα σπίρτα τελειώνουν, το φως αργεί να ανάψει, και ένα πλοίο ναυαγεί στα βράχια. Ο πατέρας κατηγορείται για αμέλεια και φυλακίζεται· η Λαμπίτσα απομακρύνεται από τον φάρο και αναγκάζεται να δουλέψει σ’ ένα παλιό, σκοτεινό αρχοντικό στην άκρη της θάλασσας. Εκεί, ανάμεσα στη βουή του ανέμου και στα μυστικά των ενηλίκων, γνωρίζει ένα αγόρι διαφορετικό από όλα όσα έχει συναντήσει, ένα παιδί που οι άλλοι αποκαλούν «τέρας». Εκείνη όμως βλέπει πιο βαθιά, πίσω από τις φήμες, βλέπει έναν μοναχικό άνθρωπο που φοβάται, που λαχταρά επαφή, που ζητά να αγαπηθεί.
Από τη συνάντηση των δύο παιδιών γεννιέται μια σπάνια φιλία. Μέσα από αυτήν, η Λαμπίτσα μαθαίνει τι σημαίνει καλοσύνη, αποδοχή, γενναιότητα. Ο φόβος και η προκατάληψη διαλύονται σιγά σιγά, κι ένα νέο φως αρχίζει να διαχέεται στην ιστορία, αυτό που σπινθηρίζει μέσα στην καρδιά όταν κάποιος μας βλέπει και μας αποδέχεται όπως πραγματικά είμαστε.
Η Ανέτ Σχάαπ γράφει με απλότητα και καθαρότητα. Ο λόγος της είναι σαν κύμα, χωρίς στόμφο, εικόνες γεμάτες που μυρίζουν θάλασσα και αλμύρα. Μέσα από μικρές σκηνές, μέσα από βλέμματα και σιωπές, αποκαλύπτει τη σκληρότητα και τη στοργή, τη ντροπή και τη συγχώρεση. Ο φάρος, το σκοτάδι, η θάλασσα, όλα λειτουργούν ως σύμβολα ενός εσωτερικού ταξιδιού από τη λύπη προς τη συμφιλίωση.
Αν και το βιβλίο εντάσσεται στην παιδική λογοτεχνία, υπερβαίνει τα όριά της. Η Σχάαπ αγγίζει θέματα που απασχολούν κάθε ηλικία: τη σχέση παιδιού και γονιού, την ευθύνη, την απώλεια, τον φόβο του διαφορετικού. Με λεπτότητα και τρυφερότητα, δείχνει πως η καλοσύνη δεν είναι αδυναμία, αλλά πράξη θάρρους· πως η ευγένεια της ψυχής είναι η μόνη δύναμη ικανή να μεταμορφώσει τον κόσμο.
Η Λαμπίτσα έχει ήδη τιμηθεί με κορυφαία λογοτεχνικά βραβεία στην Ολλανδία και έχει αγαπηθεί από αναγνώστες πολλών χωρών. Η επιτυχία της δεν οφείλεται μόνο στη συγκίνηση που προκαλεί, αλλά και στην καλλιτεχνική της αρτιότητα. Η Σχάαπ, γνωστή έως τώρα ως εικονογράφος, αποδεικνύεται και εξαιρετική αφηγήτρια: κάθε σελίδα της μοιάζει φωτισμένη από έναν εσωτερικό ρυθμό, σαν πίνακας που πάλλεται από ζωή.
Η Λαμπίτσα είναι ένα βιβλίο για το φως που δεν σβήνει, ακόμη κι όταν όλα γύρω σκοτεινιάζουν. Μιλά για την επιμονή της ελπίδας, για τη δύναμη του παιδικού βλέμματος που αναγνωρίζει την ομορφιά εκεί όπου οι μεγάλοι βλέπουν μόνο το αλλόκοτο. Και όταν το βιβλίο τελειώσει, μένει στον αναγνώστη εκείνη η γλυκιά, ήσυχη βεβαιότητα πως κάπου μέσα του ανάβει ακόμη ένα μικρό φως.
Από το οπισθόφυλλο: Η μικρή Αιμιλία, που χαϊδευτικά την αποκαλούν Λαμπίτσα, ζει σε έναν φάρο μαζί με τον αυστηρό και μελαγχολικό πατέρα της, που είναι ο φαροφύλακας. Περνά τις ημέρες της ανάβοντας και σβήνοντας τον φάρο και φροντίζοντας τον πατέρα της, ο οποίος δεν έχει ξεπεράσει τον χαμό της μητέρας της. Η ζωή της ανατρέπεται δραματικά όταν μια μέρα δεν καταφέρνει να ανάψει εγκαίρως τον φάρο επειδή έχει ξεχάσει να προμηθευτεί σπίρτα. Ο πατέρας της φυλακίζεται ως υπεύθυνος και η Λαμπίτσα αναγκάζεται να δουλέψει σε ένα μυστηριώδες σπίτι που ανήκει σε έναν καπετάνιο γνωστό για την αυταρχικότητά του και τα σκοτεινά μυστικά που κρύβει. Στο σπίτι αυτό ανακαλύπτει φυλακισμένο ένα φαινομενικά τρομακτικό αλλά μοναχικό αγόρι, τον Έντουαρντ, που οι ντόπιοι αποκαλούν «τέρας». Αντί να φοβηθεί, η Λαμπίτσα αρχίζει να αναπτύσσει μια ιδιαίτερη φιλία μαζί του. Σταδιακά, αποκαλύπτονται οι τραγικές ιστορίες τους και μαζί μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τους φόβους τους και τις προκαταλήψεις του κόσμου. Μια ιστορία για μυστηριώδη θαλάσσια πλάσματα και άγριους πειρατές. Για το Μαύρο Σπίτι του ναυάρχου, όπου λένε πως ζει ένα τέρας. Για έναν γκρίζο φάρο σε ένα νησί που δεν είναι νησί, αλλά ενώνεται με μια στενή λωρίδα γης με τη στεριά. Για τη Λαμπίτσα, την κόρη του φαροφύλακα, που κάθε βράδυ ανεβαίνει εξήντα ένα σκαλιά για να ανάψει τον φάρο. Για μια τρομερή καταιγίδα και ένα ναυάγιο, όταν τελειώνουν τα σπίρτα και όλα πάνε στραβά. Αλλά κυρίως είναι μια ιστορία για το θάρρος, για το πώς μπορείς να κάνεις ένα σωρό πράγματα που δεν είχες σκεφτεί ποτέ.
Για τη συγγραφέα: Η Ανέτ Σχάαπ σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Κάμπεν και στη Βασιλική Ακαδημία Εικαστικών Τεχνών της Χάγης, και ήταν για πολλά χρόνια γνωστή ως εικονογράφος βιβλίων επιτυχημένων Ολλανδών συγγραφέων. Έκανε το συγγραφικό της ντεμπούτο το 2017 με τη Λαμπίτσα. Το βιβλίο χαρακτηρίστηκε κλασικό αμέσως μετά την έκδοσή του και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές. Η Σχάαπ τιμήθηκε με όλα τα σημαντικά βραβεία για το νεανικό βιβλίο στην Ολλανδία και επίσης με μια σειρά βραβείων σε άλλες χώρες, ενώ ήταν και υποψήφια για το Carnegie Medal. Η Λαμπίτσα έχει μεταφραστεί σε 27 χώρες μέχρι σήμερα.
