Η ζωή στο Ιράν πριν το θεοκρατικό καθεστώς

Όταν μιλάμε σήμερα για το Ιράν, έρχονται στο μυαλό μας εικόνες πολέμου, εικόνες από γυναίκες που διαδηλώνουν με μαντήλες στο χέρι, αυστηρούς θρησκευτικούς νόμους και μια καθημερινότητα γεμάτη περιορισμούς. Όμως δεν ήταν πάντα έτσι.

Πριν το 1979, το Ιράν ήταν μια χώρα που έμοιαζε – περισσότερο απ’ όσο φαντάζεται κανείς – με τις δυτικές μητροπόλεις. Οι γυναίκες φορούσαν παντελόνια καμπάνα, μίνι φούστες, έβαφαν τα μαλλιά τους, κυκλοφορούσαν με μαγιό στις παραλίες της Κασπίας Θάλασσας, σπούδαζαν στα ίδια πανεπιστήμια με τους άνδρες και έπιαναν δουλειές σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους.

Bruno Barbey / Magnum Photos

Κάποιες έγιναν πιλότοι, άλλες δικαστίνες, άλλες συμμετείχαν στην πολιτική σκηνή. Το 1963 οι Ιρανές απέκτησαν δικαίωμα ψήφου. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70, η εικόνα μιας γυναίκας στο Ιράν ήταν ελεύθερη, φωτεινή, γεμάτη φιλοδοξία.

Bruno Barbey / Magnum Photos

Η Τεχεράνη, τότε, έσφυζε από ζωή. Μπαρ, σινεμά, μπουτίκ, δισκάδικα. Ο δυτικός τρόπος ζωής είχε υιοθετηθεί από ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας – ιδιαίτερα τη μεσαία και ανώτερη τάξη. Οι γυναίκες ντύνονταν με ευρωπαϊκά ρούχα, διάβαζαν περιοδικά μόδας, άκουγαν ροκ και γέμιζαν τις αίθουσες των πανεπιστημίων. Όχι επειδή κάποιος τους «επέτρεπε», αλλά γιατί αυτό ήταν το φυσικό τους δικαίωμα.

Από τον εκσυγχρονισμό στην αυταρχία

Η μετάβαση στο θεοκρατικό καθεστώς δεν ήρθε απότομα, αλλά όταν ήρθε, άλλαξε τα πάντα. Ο τότε μονάρχης του Ιράν, ο Σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, είχε εγκαθιδρύσει ένα αυταρχικό καθεστώς, που ενώ προωθούσε τον εκσυγχρονισμό, καταπίεζε την ελευθερία του λόγου και περιφρονούσε την παραδοσιακή ταυτότητα της χώρας. Παρά τις εντυπωσιακές αλλαγές στην οικονομία και τις υποδομές, η πλειοψηφία του λαού ένιωθε ότι δεν είχε φωνή και ότι οι ανισότητες αυξάνονταν.

Η προσκόλληση του Σάχη στη Δύση – ειδικά στις ΗΠΑ – ενόχλησε πολλούς Ιρανούς, που ένιωθαν ότι χάνουν τη θρησκευτική και πολιτιστική τους ταυτότητα. Σε αυτό το κλίμα, ένας εξόριστος θρησκευτικός ηγέτης, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, άρχισε να αποκτά τεράστια επιρροή. Μέσα από κασέτες και ομιλίες, καλούσε τον λαό να αντισταθεί και να επιστρέψει στις ισλαμικές αξίες.

Cars and pedestrians travel on Ferdowsi Avenue in Tehran, Iran, April 20, 1946.AP Photo/Tom Fitzsimmons

Το 1978–79, κύματα διαδηλώσεων σάρωσαν τη χώρα. Τον Ιανουάριο του 1979, ο Σάχης εγκατέλειψε το Ιράν, και τον Φεβρουάριο ο Χομεϊνί επέστρεψε θριαμβευτικά. Μέσα σε λίγους μήνες, το Ιράν μετατράπηκε από μοναρχία σε Θεοκρατική Ισλαμική Δημοκρατία.

Από εκείνη τη στιγμή, η καθημερινότητα άλλαξε ριζικά – ειδικά για τις γυναίκες. Ο νέος νόμος βασιζόταν στη σαρία, τον ισλαμικό νόμο, και επέβαλε αυστηρούς κανόνες ντυσίματος και συμπεριφοράς. Οι γυναίκες υποχρεώθηκαν να φορούν μαντίλα και φαρδιά ρούχα, ανεξάρτητα από την προσωπική τους πίστη ή επιθυμία. Όσες δεν συμμορφώνονταν, τιμωρούνταν. Το Ιράν μπήκε σε μια νέα εποχή ελέγχου, λογοκρισίας και θρησκευτικού αυταρχισμού.

Queen Elizabeth Boulevard in 1971.

Πολλές γυναίκες – και άντρες – δεν σταμάτησαν ποτέ να αντιστέκονται. Αλλά η αφετηρία όλων όσων ζούμε και βλέπουμε σήμερα στο Ιράν ξεκινά από εκείνη την καμπή της ιστορίας: μια επανάσταση που γεννήθηκε μέσα από τη δυσαρέσκεια, αλλά εξελίχθηκε σε καθεστώς καταπίεσης.

Για πολλές Ιρανές, ο κόσμος που ήξεραν και η ταυτότητά τους καταργήθηκαν σε μια νύχτα.

Όταν το Ιράν κοίταζε προς τη Δύση

Κι όμως, η ανάμνηση εκείνης της εποχής δεν έχει σβήσει. Φωτογραφίες από τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 κυκλοφορούν ακόμα στο διαδίκτυο και σοκάρουν όσους δεν γνωρίζουν την προ-επαναστατική ιστορία του Ιράν. Το MailOnline Travel παρουσιάζει σε ένα άρθρο μια σειρά από αρχειακές εικόνες αυτής της συναρπαστικής χώρας, που για χρόνια καλυπτόταν από ένα πέπλο μυστηρίου.

Iranian university students in the 1970s.

Από φοιτητές με κουρέματα τύπου mullet και καμπάνα παντελόνια, μέχρι πολύχρωμα VW Beetle που διασχίζουν δεντροφυτεμένους δρόμους κατευθυνόμενα προς το κέντρο της Τεχεράνης – οι εικόνες αυτές, τραβηγμένες λίγο πριν την ισλαμική επανάσταση, αποτυπώνουν ένα Ιράν που φαινόταν ανοιχτό, ζωντανό και κοσμοπολίτικο, έτοιμο για μια μεγάλη μετάβαση.

Πρόκειται για μια σιωπηλή αλλά ισχυρή υπενθύμιση ότι κάποτε, όχι και τόσο παλιά, οι γυναίκες στο Ιράν είχαν την ελευθερία να ορίζουν οι ίδιες τη ζωή και την ταυτότητά τους και πως η ελπίδα παραμένει ζωντανή ότι αυτή η πραγματικότητα θα μπορέσει κάποτε να επιστρέψει.

Jean Gaumy / Magnum Photos