Μαρία Καραμάνου
Η Κύπρος είναι ένας τόπος όπου η ιστορία δεν κρύβεται. Από τα αρχαία ιερά της Αμαθούντας και της Παλαιπάφου μέχρι τον Απόλλωνα Υλάτη στη Λεμεσό και το Κούριο, το νησί είναι γεμάτο με μνημεία που κουβαλούν χιλιάδες χρόνια πολιτισμού. Κι όμως, αυτή η πολιτιστική κληρονομιά που σε άλλες χώρες προστατεύεται σαν ανεκτίμητος θησαυρός συχνά γίνεται εδώ θύμα άγνοιας, αδιαφορίας και έλλειψης επιτήρησης.
Η ανάρτηση του αρχιτέκτονα Σωτήρη Γιαννάκου, που περιέγραψε ανθρώπους να ανεβαίνουν πάνω στο μνημείο του Απόλλωνα Υλάτη για να βγάλουν φωτογραφίες, είναι μια δυσάρεστη υπενθύμιση πως ο σεβασμός στα μνημεία μας δεν είναι αυτονόητος, τουλάχιστον στην Κύπρο. Την ίδια στιγμή, σε άλλες χώρες, εξίσου τουριστικές, εξίσου αγαπητές, τα αρχαία προστατεύονται με συστήματα και κανόνες .
Ο Σωτήρης Γιαννάκου έγραψε αναλυτικά στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook: «Σήμερα βρέθηκα στον ιερό του Απόλλωνα Υλάτη στη Λεμεσό, έναν χώρο που κουβαλά χιλιάδες χρόνια ιστορίας, μνήμης και πολιτισμού. Κι όμως, μέσα σε αυτή τη γαλήνια και ιερή ατμόσφαιρα, ένιωσα μια βαθιά στενοχώρια. Είδα ανθρώπους να ανεβαίνουν πάνω στο μνημείο, σαν να ήταν απλό σκηνικό για φωτογραφίες, χωρίς καμία συνείδηση του τόπου στον οποίο βρίσκονταν. Ήταν σαν να τραυματιζόταν μπροστά μου κάτι πολύ πιο μεγάλο από την πέτρα ήταν η ίδια η σχέση μας με το παρελθόν μας. Πόσο εύκολα ξεχνάμε ότι αυτά τα μνημεία στέκουν εδώ αιώνες, κι όμως είναι τόσο εύθραυστα μπροστά στην αδιαφορία. Ένιωσα θλίψη, θυμό, αλλά και μια αίσθηση αδυναμίας βλέποντας να καταπατείται ένας χώρος που αξίζει μόνο σεβασμό. Δεν είναι μόνο ένα αρχαίο μνημείο είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας, της κληρονομιάς μας, και πονάει να βλέπεις να το αντιμετωπίζουν με τόση απερισκεψία».
Πώς προστατεύουν τα μνημεία στο εξωτερικό
Στο μνημείο της Ακρόπολης στην Αθήνα, όπου οι επισκέπτες φτάνουν έως και 23.000 την ημέρα, εφαρμόζονται πλέον συστήματα ρυθμιζόμενης εισόδου. Ο αριθμός των επισκεπτών είναι πλέον περιορισμένος ανά ώρα, με συγκεκριμένα time slots. Υπάρχουν επίσης επιτηρητές σε όλο τον αρχαιολογικό χώρο που αποτρέπουν το ανέβασμα σε μάρμαρα ή ευαίσθητες επιφάνειες με πρόστιμα όπου χρειάζεται. Η Ελλάδα έχει θεσπίσει ακόμη και έκτακτα μέτρα αστυνόμευσης όταν παρατηρούνται παραβάσεις, ενώ τουρίστες έχουν συλληφθεί για απόπειρα κλοπής μικρών τεμαχίων μαρμάρου.
Από την άλλη, η Ρώμη, βλέποντας τη Fontana di Trevi να καταστρέφεται από υπερτουρισμό, προχώρησε σε ριζική λύση, δημιούργησε είσοδο με διαχωριστικά που επιτρέπει την προβολή του συντριβανιού μόνο από συγκεκριμένο σημείο. Ο μέγιστος αριθμός ανθρώπων ανά στιγμή είναι μόνο 130 άτομα και απαγορεύεται αυστηρά το κάθισμα στο μάρμαρο, το φαγητό, το ποτό, η είσοδος στο νερό με πρόστιμα 50 ευρώ και άνω. Να σημειωθεί ότι η πρόσβαση φυλάσσεται από δημοτική αστυνομία που κάνει συνεχείς περιπολίες.
Σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες υπάρχει σταθερή αστυνόμευση αρχαιολογικών χώρων και οι τουρίστες ενημερώνονται με σαφείς πινακίδες, red zones και QR code κανόνες. Οι παραβάτες τιμωρούνται άμεσα, χωρίς «προειδοποίηση» ή ανοχή ενώ η διαχείριση των μνημείων γίνεται από εξειδικευμένες ομάδες, όχι απλώς από προσωπικό εισόδου. Φυσικά, μπροούμε να πούμε μάλιστα ότι οι πολίτες συμμετέχουν ενεργά, με κουλτούρα σεβασμού που καλλιεργήθηκε στην εκάστοτε χώρα.
Η ανάρτηση αυτή είναι υπενθύμιση ότι στην Κύπρο έχουμε μνημεία διεθνούς αξίας και όμως τα αφήνουμε ουσιαστικά αφύλακτα ενώ θα μπορούσαμε να έχουμε οργανωμένη επιτήρηση, κλειστές ζώνες προστασίας, συγκεκριμένη ροή επισκεπτών, ξεκάθαρες απαγορεύσεις με πρόστιμα και θα μπορούσαμε κάλλιστα να καλλιεργήσουμε την ίδια κουλτούρα. Αν η Ελλάδα και η Ιταλία με πολλαπλάσιο τουρισμό καταφέρνουν να προστατεύουν τα μνημεία τους με τόσο αποτελεσματικό τρόπο, τότε η Κύπρος σίγουρα μπορεί να υιοθετήσει τις ίδιες πρακτικές.
