Ορισμένα τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη, αλάτι και λίπος και ιδιαίτερα διαμορφωμένα ώστε να αρέσουν στους καταναλωτές μπορεί να αποτελούν το ερέθισμα που πυροδοτεί την υπερφαγία σε ανθρώπους με προδιάθεση σε εθισμούς, προσελκύοντας πρωτόγονα κέντρα της ανταμοιβής στον εγκέφαλο και ενδυναμώνοντας την εθιστική συμπεριφορά.Οι τύποι αυτοί των τροφών, έχουν ονομαστει «υπεργευστικά», ενισχύουν την υπερφαγία και είναι σήμερα πιο εύκολα διαθέσιμα απ’ ό,τι στο παρελθόν.Η αίσθηση που έχουν ορισμένοι άνθρωποι ότι δεν μπορούν να ελέγξουν την πρόσληψη τροφής μπορεί να είναι πράγματι αληθινή γιατί αυτά τα πλούσια, γλυκά και λιπαρά φαγητά διεγείρουν τον εγκέφαλο να παράγει ντοπαμίνη, ένα νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με το κέντρο της ευχαρίστησης. Κατά τη διαδικασία αυτή, επαναπρογραμματίζουν τον εγκέφαλο, ώστε τα μονοπάτια της ντοπαμίνης να «ενεργοποιούνται» ακόμα και με τη σκέψη ότι τρώνε τέτοιες τροφές.
H Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος με ειδίκευση στην Νοσογόνο Παχυσαρκία Έλενα Τρουλλίδου, μας εξηγεί το κακό που μας προκαλούν οι ανθυγιεινές τροφές.
Είναι κληρονομικός αυτός ο εθισμός;
Είναι γνωστό ότι οι υδατάνθρακες (στους οποίους περιλαμβάνονται η ζάχαρη και τα γλυκά) δημιουργούν μια έντονη επιθυμία για κατανάλωση ιδίως σε όσους προσπαθούν να κάνουν δίαιτα. Οι τροφές αυτές κινητοποιούν στον εγκέφαλο το μονοπάτι που σχετίζετε με την ηδονή που έχει σχέση με την εθιστική συμπεριφορά.Ολοι μας έχουμε βιολογική προδιάθεση να προτιμάμε τροφές που έχουν γλυκιά γεύση, αλλά υπάρχουν διακυμάνσεις μεταξύ μας όσον αφορά την επιθυμία αυτή, οι οποίες εξαρτώνται από τα γονίδιά μας.
Μπορούμε να «απεξαρτηθούμε» από τα ανθυγιεινά τρόφιμα;
Η απεξάρτηση είναι δύσκολη, όπως συμβαίνει και με το τσιγάρο, σύμφωνα με τον κ. Καφάτο. «Χρειάζεται ισχυρή θέληση και συνεχή επαγρύπνηση», λέει. «Η πιο αποτελεσματική πάντως πολιτική είναι αυτή που αρχίζει από τα νηπιαγωγεία και τα σχολεία, όπως έχουν αποδείξει οι μελέτες μας». Τρόφιμα ιδιαίτερα «εθιστικά» αποτελούν τα μπισκότα, τα κρουασάν, τα γλυκά που περιέχουν παντεσπάνι, οι αλατισμένοι ξηροί καρποί και τα είδη φαστ φουντ.Η σοκολάτα αποτελεί μόνη της ένα ιδιαίτερα εθιστικό τρόφιμο. Ενας νέος όρος έχει μάλιστα καθιερωθεί ειδικά για τη σοκολάτα, για να αποδώσει την εμμονή που έχουν σ’ αυτήν πολλοί άνθρωποι: chocoholic (ο εθισμένος στη σοκολάτα).
Γιατί τα πατατάκια προκαλούν εθισμό;
Δύσκολα μπορεί να αντισταθεί κανείς στον πειρασμό να φάει μόνο ένα πατατάκι και συχνά καταλήγει να καταναλώσει όλη τη σακούλα με τα τσιπς. Τώρα, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι βρήκαν την αιτία: Tα πατατάκια και οι τηγανητές πατάτες, “πυροδοτούν” στο σώμα την παραγωγή χημικών ουσιών, των ενδοκαναβινοειδών, που μοιάζουν πολύ με αυτές που περιέχονται στην μαριχουάνα και προκαλούν εθισμό. Μόλις η γλώσσα γεύεται το λίπος από το πατατάκι αποστέλλεται σήμα στον εγκέφαλο και από εκεί στο έντερο, όπου “πυροδοτείται” η παραγωγή των καναβινοειδών. Αυτό, με τη σειρά του, έχει ως συνέπεια την αποστολή νέων μηνυμάτων στον εγκέφαλο με το ίδιο μήνυμα: “φάε κι άλλο!”.
Πώς μπορεί κανείς να δραπετεύσει από τον εγκλωβισμό στον φαύλο κύκλο των εθιστικών τροφών;
Καταρχήν βοηθάμε το άτομο να θέσει ένα μέτρο στο πόσο συχνά, πόσο έντονα και πόσο πολύ, όσον αφορά την κατανάλωση αυτών των τροφών. Ακολούθως τον βοηθάμε να εστιάσει σε άλλες ευχαριστήσεις της ζωής, όπως είναι η φυσική δραστηρότητα, ο χορός, οι βόλτες, η κοινωνικοποίηση.
