Δέσποινα Άσπρου
Λίγες ημέρες πριν από την έναρξη του προγράμματος "Πρόληψη της Ψηφιακής Εξάρτησης" του Κέντρου Συμβουλευτικής και Πρόληψης RISE, και το οποίο απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 6 με 12 ετών με στόχο του να εφοδιάσει τα μικρά με δεξιότητες για αναγνώριση και έμπρακτη αντιμετώπιση καταστάσεων που θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τη σωματική και ψυχική τους υγεία, μιλήσαμε με την συντονίστρια πρόληψης του RISE, Δήμητρα Σακέλλη. Κατά την διάρκεια της ενδιαφέρουσας συνομιλίας μας, η Δήμητρα Σακέλλη μάς απάντησε σε πολλά κρίσιμα ερωτήματα που κάθε γονιός έχει, ενώ τόνισε πόσο σημαντική είναι η γονική ευθύνη, η οποία είναι απαραίτητη για τη προφύλαξη του παιδιού. Ανάμεσα σε άλλα, η ίδια αναφέρθηκε στη μη επαρκή ενημέρωση, στη δυσκολία προσβασιμότητας σε υπηρεσίες στήριξης και στο πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ένας γονέας όταν αντιληφθεί πως το παιδί του είναι θύμα σεξουαλικής κακοποίησης.
Μιλήστε μας για το έργο του οργανισμού σας.
Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Πρόληψης και Ψυχικής ΠΑΙΔΕΙΑΣ δραστηριοποιείται με κύριο γνώμονα την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του παιδιού και του εφήβου με στόχο τη μείωση των πιθανοτήτων της θυματοποίησης του ή της ασθένησης τους ως προς την ψυχική υγειά΄. Ο οργανισμός μας λαμβάνει δράσεις, ενημερωτικές, εκπαιδευτικές, συμβουλευτικές, ψυχοθεραπευτικές ούτως ώστε κανένα παιδί να μην είναι ευάλωτο μπροστά στα κοινωνικά φαινόμενα που πλήττουν την σημερινή κοινωνία, αλλά να έχουν τα ψυχικά και κοινωνικά εφόδια για να εντεπεξέλθουν στις δυσκολίες.
Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες μιας νέας πραγματικότητες με πρωταγωνιστές τα social media. Θεωρείτε πως η εξέλιξη της τεχνολογίας "επηρεάζει" ή κάνει ευκολότερες τις κακοποιητικές συμπεριφορές;
Το μεγάλωμα των παιδιών μας με την τεχνολογία και την online κοινωνικοποίηση είναι αρχικά αναπτυξιακά αφύσικο. Η συμπεριφορά του παιδιού καθορίζεται από τον τρόπο που αναπτύσσεται συναισθηματικά και κοινωνικά. Όταν ο τρόπος αυτός παρεκκλίνει από όλα τα στοιχεία του φυσιολογικού είναι λογικό ότι οι συμπεριφορές θα καθορίζονται αναλόγως.
Εφόσον η ουσία της πρόληψης βασίζεται στην αλλαγή του γενικού κοινωνικού κλίματος ώστε να μην αναπαράγει τη βία και η επιρροή μας σε αυτό είναι ελάχιστη, μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι η τακτική να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με τον τρόπο που μεγαλώσαμε εμείς αγνοώντας τις συνθήκες και αλλαγές της εποχής μας είναι αναποτελεσματική. Μπορούμε να φροντίσουμε ώστε τα παιδιά μας αναπτύξουν δεξιότητες αυτοπροστασίας, να ενδυναμωθούν ώστε ν αναγνωρίζουν πότε και πώς να αποκαλύπτουν παράγοντες που τους θέτουν σε κίνδυνο. Να αναπτύξουν ανθεκτικότητα.
Πόσο σημαντικός κατά την άποψή σας είναι ο γονικός ρόλος για την πρόληψη της κακοποίησης;
Η προστασία του παιδιού από την κακοποίηση, είτε ψυχολογική, σωματική, σεξουαλική είναι προτεραιότητα αφού πλήττει την ασφάλεια του παιδιού και εφόσον αναμφισβήτητα οι συνέπειες είναι μακροπρόθεσμες και ολέθριες για το άτομο. Γονική ευθύνη λοιπόν είναι η διασφάλιση της προφύλαξης του παιδιού πρώτα από οτιδήποτε άλλο, είτε αυτό είναι η μόρφωση είτε ψυχαγωγία κλπ. Θα ήταν καλό να παρατηρήσουμε λοιπόν την γονική μας δράση και να αναρωτηθούμε εάν μεριμνούμε για τις ανάγκες των παιδιών μας κατά προτεραιότητα ,αναλόγως της σοβαρότητας δηλαδή του κάθε δεδομένου που καλούμαστε να ενισχύσουμε σαν γονείς.
Τι φανερώνουν τα στατιστικά στοιχεία ως προς την κακοποίηση ανήλικων στην Κύπρο σε σύγκριση με άλλες χώρες; Πιστεύετε πως υστερεί η Κύπρος ως προς την ενημέρωση και την προσβασιμότητα σε υπηρεσίες στήριξης;
Η κακοποίηση είναι κοινωνικό στοιχείο και δεν διακρίνει μικρές η μεγάλες κοινωνίες. Στην δική μας μικρή κοινωνία θα ήταν καλό πρώτα να γίνει σοβαρή προσπάθεια για να καταπολεμηθεί το κοινωνικό στίγμα, τα πατριαρχικά στερεότυπα και να γίνει αξιοπρεπής επένδυση στην ψυχική παιδεία.
Με βάση την δική σας εμπειρία, τα θύματα σεξουαλικής βίας γνωρίζουν πόσο σημαντικό είναι να αναζητήσουν βοήθεια; Τα σεξουαλικά αδικήματα είναι από τα λιγότερο καταγγελθέντα αδικήματα. Πώς μπορούμε να το αλλάξουμε αυτό;
Tα θύματα σεξουαλικής βίας δεν γνωρίζουν πόσο σημαντικό είναι να αναζητήσουν βοήθεια ούτε και πώς να το πράξουν, είτε πρόκειται για ιατρική, ψυχολογική είτε νομική βοήθεια. Δεν υπάρχει επαρκείς ενημέρωση ούτε εύκολη προσβασιμότητα σε υπηρεσίες στήριξης και αυτό δεν βοηθά στην ενθάρρυνση του θύματος να προσπεράσει την δυσπιστία για την ικανότητα των αρχών να τους παρέχουν βοήθεια και να ζητήσει στήριξη. Το κοινωνικό στίγμα είναι ο παράγοντας με τον οποίο βρίσκεται αντιμέτωπο το θύμα σε όλα τα στάδια της αποκάλυψης της θυματοποίησης και ο παράγοντας που καθορίζει τον χειρισμό του θύματος κατά την αναζήτηση βοήθειας, στήριξης και δικαιοσύνης. Υπάρχει έντονος ο φόβος να μην γίνει πιστευτός/η, υπάρχει το ζήτημα της οικονομικής, της συναισθηματικής εξάρτησης στον δράστη και ασφαλώς η εύλογη δυσπιστία στην αστυνομία και το σύστημα δικαιοσύνης όπου παρατηρούμε τακτικά τα θύματα θυματοποιούνται εκ νέου αντιμετωπίζοντας αμάθεια, διάκριση και επικριτικές συμπεριφορές καθώς επίσης και επίπονη έκθεση σε εξετάσεις και αναβίωση της κάθε λεπτομέρειας που χρειάζεται να εξιστορήσουν. Η δυσπιστία στην νομική διαδικασία, η ατιμωρησία, οι ανύπαρκτες καταδίκες και ο εξευτελισμός κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αποτελούν βασικό λόγο μη καταγγελίας εφόσον βασική προϋπόθεση για ένα άτομο να μπορέσει να αντεπεξέλθει σε αυτά είναι το ψυχικό απόθεμα δύναμης, το οποίο δεν υπάρχει.
Πόσο σημαντική είναι η σεξουαλική αγωγή;
Η σεξουαλική αγωγή είναι σημαντικότατο μέτρο πρόληψης κατά της κακοποίησης. Η σεξουαλική αγωγή δεν είναι εκγύμναση για σεξουαλική συμπεριφορά. Ολοκληρωμένη σεξουαλική αγωγή είναι η επιμόρφωση για θέματα συναισθημάτων, επικοινωνίας, σχέσεων, αυτό εικόνας, αποχής, ασφάλειας του σώματος, αντισύλληψης, εφηβείας. Εξάλλου στην σημερινή εποχή που τα παιδιά ενημερώνονται για το σεξ, σχεδόν εξ ολοκλήρου από πορνογραφικό υλικό και από συνομηλίκους, γονική ευθύνη είναι η ορθή ενημέρωση για το τι καθιστά φυσιολογική σεξουαλική συμπεριφορά και η προστασία από την έκθεση στη πορνογραφία.
Η Δήμητρα Σακέλλη
Έχετε αναφέρει πως όταν κρατούμε τα παιδιά σε άγνοια επιτρέπουμε να είναι ευάλωτα. Πώς προτείνετε σε έναν γονιό να μιλήσει στο παιδί του για το σεξ ανάλογα με την ηλικιακή του ομάδα;
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην γνώση, ιδιαίτερα για θέματα του σώματος τους και της ασφάλειας αυτού. Είναι σημαντικό πριν γίνει συζήτηση ο γονέας να είναι έτοιμος και επιδέξιος να ανταποκριθεί χωρίς ο ίδιος να νιώθει άβολα για την συζήτηση αυτή. Υπάρχουν ειδικοί που μπορούν να βοηθήσουν στην προετοιμασία αυτή. Με την σεξουαλική αγωγή δεν δίνουμε στα παιδιά μόνο σωστές πληροφορίες αλλά επικοινωνούμε ΑΞΙΕΣ. Είναι σημαντικό τα παιδιά να καταλαβαίνουν έννοιες όπως η διαφορετικότητά, η αποδοχή , η συναίνεση, η ασφάλεια, τα καλά/κακά μυστικά, ‘ιδιαίτερα μέρη’ και άλλα.
Πώς μπορεί ένας γονέας να καταλάβει ότι το παιδί του έχει κακοποιηθεί (είτε σωματικά, είτε λεκτικά);
Ο εκφοβισμός, η διαρκής βία δηλαδή, σωματική ή λεκτική, που διεξάγεται σε παιδί που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του κατά τη δεδομένη περίσταση μπορεί να φανερωθεί με την ανάπτυξη ακραίων συμπεριφορών, το παιδί θύμα μπορεί να παρουσιάσει διαταραχές συμπεριφοράς ή στοιχεία παλινδρόμησης, έντονη ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, απόσυρση, δυσκολία στη δημιουργία σχέσεων , χαμηλές σχολικές επιδόσεις και σχολική συμμετοχή. Είναι σημαντικό να παρατηρούμε της εναλλαγές στη συμπεριφορά και διάθεση του παιδιού διότι η κακοποίηση που μπορεί να υποφέρει ένα παιδί δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Στατιστικά αποδεικνύεται συνέχεια ότι το κάθε ένα παιδί θα υποστεί την κακοποίηση υπό τη μορφή εκφοβισμού, σχολικού εκφοβισμού κυρίως, τουλάχιστον μια φορά κατά τη σχολική του καριέρα. Δυστυχώς το φαινόμενο είναι διαδεδομένο όμως δεν υπάρχει αρκετή κοινωνική επίγνωση για την αντιμετώπιση του.
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ένας γονέας όταν αντιληφθεί πως το παιδί του είναι θύμα σεξουαλικής κακοποίησης;
Η καταγγελία μας σεξουαλικής επίθεσης γίνεται μετά από πολλές εσωτερικές διαμάχες. Το παιδί υποφέρει από ενοχές, δυσπιστία και ανασφάλειά. Ο μεγαλύτερος του φόβος είναι να μην γίνει πιστευτός. Χρειάζεται αμέσως μετά τη καταγγελία να απενοχοποιήσουμε το παιδί, με λόγια και πράξεις και να το πιστέψουμε.
Πώς η κακοποίηση προκαλεί στο ενήλικο πλέον άτομο δυσκολίες;
Ψυχοσωματικά προβλήματα, έντονα προβλήματα στη δημιουργία προσωπικών σχέσεων, τάση προς καταχρήσεις, αγχώδης διαταραχές, προβλήματα προσαρμοστικότητας, κατάθλιψη είναι κάποια από τα κατάλοιπα της οποιασδήποτε μορφής κακοποίησης. Πιο συγκεκριμένα το θύμα κακοποίησης συχνά χαρακτηρίζεται από απομένοντα συναισθήματα θυμού και πικρίας, επιθυμία για εκδίκηση, δυσκολία να εμπιστεύεται τους ανθρώπους, αυξημένες τάσεις για απομόνωση, υιοθετεί την ταυτότητα του εύκολου στόχου για θυματοποιήση, είναι ευερέθιστο και υπερευαίσθητο, έχει υπερβολικά μειωμένη αυτοπεποίθηση.
Στις 4 και 11 Μαρτίου οργανώνετε το πρόγραμμα "Πρόληψη της Ψηφιακής Εξάρτησης"; Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται και γιατί θα ήταν καλό για μια μητέρα να έρθει με το παιδί της;
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε όσα παιδιά συμμετέχουν στην ψηφιακή κοινωνία, είτε μέσω τηλεφώνου, ηλεκτρονικού υπολογιστή, κλπ. Η ψηφιακή κοινωνία είναι γεγονός και τα παιδιά συμμετέχοντας σε αυτή βρίσκονται σε ρίσκο και για τους κινδύνους της κοινωνίας αυτής. Γονική ευθύνη είναι επίσης η καθοδήγηση του παιδιού καθώς διαπλέει καθημερινά στο ψηφιακό κανάλι. Για να μπορέσει ένας γονέας να καθοδηγήσει και να προστατεύσει το παιδί θα χρειαστεί να αποκτήσει γνώσεις και δεξιότητες. Το πρόγραμμα στοχεύει να επιτύχει ακριβώς αυτό και επιπρόσθετα να βοηθήσει στην επικοινωνία μεταξύ των μελών.
Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες για τον οργανισμό και το πρόγραμμα "Πρόληψη της Ψηφιακής Εξάρτησης" εδώ.
