Ειρήνη Χριστοφόρου
Σε μια εποχή που οι Κύπριοι ήξεραν ότι η πρώτη κυρία πρέπει να περπατάει ένα βήμα πίσω από τον σύζυγό της, η Ανδρούλα Βασιλείου ήρθε με φόρα και έδειξε ένα άλλο, πιο δυναμικό προφίλ. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι ακόμα και μετά από τόσα χρόνια δεν ελάττωσε τον βηματισμό της και την ενέργειά της, προκαλώντας τον θαυμασμό μας.
Η συνάντησή μας έγινε ένα απόγευμα Τετάρτης στο σπίτι της στη Λευκωσία. Μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα σε Λεμεσό και Λευκωσία
για να είναι κοντά στη μητέρα της αλλά και στον σύζυγό της. Με την πρώτη χειραψία με αφοπλίζει με την απλότητα, την κομψότητα και την
ευγένειά της. Είναι από τις προσωπικότητες που πάντα θαύμαζα για τον δυναμισμό της, περισσότερο όμως για την ενέργεια και την αύρα της. Μέσα από τη συζήτησή μας συνειδητοποιώ ότι πέραν από τα πιο πάνω είναι και γυναίκα-πρότυπο που δεν διστάζει να εκφράσει την άποψή
της.
Κυρία Βασιλείου, υπήρξατε η πρώτη Κύπρια πρώτη κυρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και η πιο νεαρή. Ήσασταν σαράντα πέντε χρονών όταν ο σύζυγός σας, Γιώργος Βασιλείου, εκλέχθηκε πρόεδρος. Ποια ήταν τα συναισθήματά σας;
Κατ’ αρχάς, επειδή διανύσαμε μια αρκετά μεγάλη προεκλογική περίοδο, ξεκίνησε αν δεν κάνω λάθος τον Μάιο και οι εκλογές ήταν τον Φεβρουάριο, συνήθισα κάπως την ιδέα. Η μεγάλη αλλαγή για μένα είναι ότι εγκατέλειψα το επάγγελμά μου, τη δικηγορία, και έπρεπε να βρω τον δρόμο στον νέο μου ρόλο ως πρώτης κυρίας. Δεν θα ήμουν ποτέ ικανοποιημένη αν ήμουν μια πρώτη κυρία που απλώς ακολουθούσε τον σύζυγό της στις διάφορες εκδηλώσεις. Ήθελα να αναπτύξω δραστηριότητα. Και έτσι σε μερικούς μήνες, αφού επισκέφτηκα αρκετά ιδρύματα και είχα ένα μεγάλο αριθμό επαφών με διάφορες ομάδες και οργανώσεις, αποκρυστάλλωσα τη δική μου γνώμη για το τι ήθελα να ασχοληθώ.
Που ήταν;
Σίγουρα ήθελα να ασχοληθώ με τον πολισμό, πάντα μου άρεσε, και ίδρυσα το Ταμείο Μουσικής και Καλών Τεχνών, καθώς και με τα ανθρωπιστικά θέματα. Εκείνη την εποχή, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες τα απέρριπτε όχι μόνο η κοινωνία, αλλά και οι γονείς. Δεν τα αποδέχονταν. Έχω μια πάρα πολύ ωραία ιστορία να σου πω, κάτι που με έκανε να αποφασίσω να ασχοληθώ με αυτό το θέμα και να σπάσω τα ταμπού. Είχα πάει επίσκεψη στο ίδρυμα Θεοτόκος στη Λεμεσό και εκεί ήταν μια γυναίκα η οποία έβγαζε άναρθρες κραυγές και καθόταν σε αναπηρική καρέκλα. Μου είπαν ότι την είχαν βρει σε ένα χωριό, την είχαν για τριάντα πέντε χρόνια οι γονείς της μέσα σε ένα υπόγειο για να μην τη δει η γειτονιά και επηρεάσει την τύχη της αδελφής της. Απαράδεκτο! Θυμάμαι και το όνομά της, Δόμνα. Είχε μείνει πολύ έντονα στο μυαλό μου. Τελικά έγινα φίλη μαζί της και την επισκεπτόμουν συχνά. Είχε γίνει για μένα η μασκότ μου γι’ αυτή την πτυχή των δραστηριοτήτων μου.
Ασχοληθήκατε ενεργά και με τα θέματα των γυναικών.
Επειδή ένιωθα πολύ τις προκαταλήψεις κι εγώ ως δικηγόρος, άρχισα να ασχολούμαι με τα θέματα της ισότητας των γυναικών. Θυμάμαι τον Μάρτιο του 1988, τον πρώτο χρόνο μετά την εκλογή, ανακοίνωσε ο σύζυγός μου τη δημιουργία του Μόνιμου Φορέα για τα Δικαιώματα της Γυναίκας. Συνεργάστηκα πολύ καλά με όλες τις γυναικείες οργανώσεις για να προωθήσουμε τα θέματα που απασχολούσαν τη γυναίκα.
Το φιλανθρωπικό σας έργο ήταν πολύ έντονο, ήσασταν πολύ κοντά στους ανθρώπους της Κύπρου. Πείτε μου μια εμπειρία σας που έχει μείνει χαραγμένη στο μυαλό σας.
Ήμουν η πρώτη πρόεδρος του Ραδιομαραθωνίου και θυμάμαι πόσο αυθόρμητη ήταν τότε η συνεισφορά του κόσμου. Μπορεί να μαζεύαμε λιγότερα χρήματα γιατί δεν ήταν ακόμη γνωστός ο θεσμός και δεν ξόδευαν πολλά για να τον διαφημίσουν. Δεν θα ξεχάσω μια μέρα όταν κάναμε πορεία με τους πεζοπόρους από την αρχή της Λευκωσίας και κατά μήκος της Λεωφόρου Μακαρίου, οι εργάτες που εργαζόντουσαν ψηλά σε δυο πολυκατοικίες υπό ανέγερση, έβαζαν μέσα στο αναβατόριο τα πεντόλιρά τους και τα κατέβαζαν σε μας. Τόσο αυθόρμητο ήταν. Την πρώτη χρόνια που άρχισαν να μαζεύονται οι αιτήσεις για τον Ραδιομαραθώνιο δεν είχαμε προσωπικό, είχαμε μόνο μια γραμματέα για να απαντά τα τηλεφωνήματα και να παίρνει τις επιστολές. Καθόμουνα στο πάτωμα του γραφείου μου στο Προεδρικό και άνοιγα μια-μια τις επιστολές και τις διάβαζα. Δεν θα ξεχάσω το κλάμα που έκανα (συγκινείται). Μέρες και μέρες τις διάβαζα για να τις χωρίσω και τις αξιολογήσω. Ήταν μεγάλη εμπειρία.
Δώσατε αέρα ανανέωσης στο Προεδρικό Μέγαρο. Αλλάξατε τη διακόσμηση, είχατε την ιδέα για το θερινό θεατράκι και ανοίξατε τις πόρτες του Μεγάρου για φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, κάτι που μέχρι τότε δεν συνέβαινε. Είχατε αντιδράσεις;
Πάρα πολλές! Από τη μια ο κόσμος δέχτηκε με χαρά τις αλλαγές και χαιρόταν τις εκδηλώσεις που οργανώνονταν γιατί, εκτός του ότι ήταν ευχάριστες, τα έσοδα από τις εκδηλώσεις αυτές πήγαιναν σε φιλανθρωπικούς σκοπούς, οπότε ήταν μεγάλη βοήθεια γι’ αυτούς. Ο Τύπος όμως, ιδιαίτερα ο αντιπολιτευτικός, έγραφε «άνοιξε η αυλή του Λουδοβίκου του δέκατου πέμπτου», «θέλει η κυρία Βασιλείου να κάνει το Προεδρικό Βερσαλλίες». Το τι γράφτηκε δεν λέγεται. Και πρέπει να υπενθυμίσω ότι το θεατράκι κτίστηκε με μηδέν κόστος για το κράτος. Βρήκα εταιρείες οι οποίες ήταν διατεθειμένες να το χορηγήσουν και το κάναμε. Χαίρομαι που το έκανα, γιατί όλες οι μετέπειτα πρώτες κυρίες το αξιοποίησαν και ακόμη μέχρι σήμερα το χρησιμοποιούν.
Τι μάθημα ζωής σάς άφησε η θητεία της πρώτης κυρίας;
Με βοήθησε να έρθω πάρα πολύ κοντά στον απλό άνθρωπο. Δεν παρέλειπα να πηγαίνω στα χωριά και να συζητώ με απλούς ανθρώπους και να ακούω τα προβλήματά τους. Αυτό με ώθησε μετά να εμπλακώ στην ενεργό πολιτική και να διεκδικήσω θέση στη Βουλή γιατί θεώρησα ότι μέσω της Βουλής θα μπορούσα να προωθήσω νομοθεσίες που θα βοηθούσαν την κοινωνία. Και όντως οι πρωτοβουλίες που έπαιρνα στη Βουλή είχαν αυτό τον στόχο. Για παράδειγμα, συνέβαλα πάρα πολύ ενεργά στην ψήφιση του νόμου για την ενσωμάτωση των παιδιών με ειδικές ανάγκες στα κανονικά σχολεία, που μας πήρε μήνες και μήνες συζητήσεων μέχρι να υιοθετηθεί. Συνέβαλα επίσης στην ψήφιση του Νόμου που καθιέρωνε τον θεσμό της Επιτρόπου για τα Δικαιώματα των Παιδιών.
Για πολύ μικρό ποσοστό ο σύζυγός σας δεν εκλέχθηκε πρόεδρος για δεύτερη θητεία. Αν εκλεγόταν, τι θα κάνατε ως πρώτη κυρία; Ίσως κάτι που ήταν στα πλάνα σας και δεν προλάβατε να εκπληρώσετε;
Σίγουρα θα έβρισκα καινούργια πράγματα να κάνω όπως επίσης να προωθήσω περισσότερο εκείνα τα οποία ξεκίνησα. Πιστεύω εντούτοις ότι η μεγάλη ζημιά που έγινε με τη μη επανεκλογή του Βασιλείου είναι κατ’ αρχήν το Κυπριακό, που ήταν στα πρόθυρα της λύσης, και το δεύτερο είναι ο εκδημοκρατισμός της κοινωνίας, η εδραίωση της αξιοκρατίας και η καλύτερη οργάνωση της Δημόσιας Υπηρεσίας. Ο κόσμος ήταν ελεύθερος, διάβαζαν στα υπουργεία όποια εφημερίδα ήθελαν, εκφράζονταν ελεύθερα, διορίζονταν οι καλύτεροι και όχι με πολιτικά κριτήρια. Ακόμα και σήμερα έρχονται και μου λένε ότι πήραν προαγωγή επί της προεδρίας του συζύγου μου, παρόλο που δεν τον ψήφισαν. Και αυτό ήταν πάρα πολύ σημαντικό.
Γεννηθήκατε στην Πάφο και ζήσατε εκεί τα πρώτα χρόνια της ζωής σας. Έχετε καθόλου αναμνήσεις;
Πάρα πολλές. Ήταν πολύ ευτυχισμένα τα παιδικά μου χρόνια, όχι τόσο τα πρώτα πεντέμισι χρόνια που έζησα στην Πάφο αλλά τα χρόνια που ακολούθησαν. Πηγαίναμε Χριστούγεννα, Πάσχα και καλοκαίρι. Ήταν από τις ευτυχισμένες εποχές εκείνες οι διακοπές μαζί με τα ξαδέλφια μου και τους λοιπούς συγγενείς. Βρίσκαμε χαρά και ευτυχία σε πολύ απλά πράγματα. Θυμάμαι το θερινό σινεμά, τα γιασεμιά, τα αγιοκλήματα που μύριζε ο τόπος, τα μπάνια στα δημοτικά λουτρά, τις εκδρομές μας, τις οικογενειακές συγκεντρώσεις με τραγούδια... Σήμερα τα πράγματα είναι τόσο διαφορετικά...
Σπουδάσατε στο Λονδίνο.
Ναι, δεν υπήρχαν τότε πανεπιστήμια στην Κύπρο. Ο πατέρας μου, πρέπει να σου ομολογήσω, ήταν πάρα πολύ αξιόλογος και έξυπνος άνθρωπος, ήθελε πάρα πολύ να σπουδάσει αλλά δεν μπόρεσε γιατί ήταν από πολυμελή και φτωχή οικογένεια. Έτσι, ήταν το όνειρό του να σπουδάσει τις δυο του κόρες, όπως και έπραξε.
Αλήθεια, πόσο δύσκολο ήταν για μια νεαρή κοπέλα εκείνη την εποχή να ζει μόνη της, μακριά από τη χώρα της;
Τρομερά δύσκολο. Να σημειώσω ότι ήμουν τότε δεκαεπτάμισι χρονών και δεν είχα φύγει ποτέ από τους γονείς μου, εκτός από μια εκδρομή που κάναμε με το σχολείο στην Ελλάδα. Οι γονείς μου που ήταν και πολύ αυστηροί, πιστεύω ότι δεν είχαν συνειδητοποιήσει τους κινδύνους. Να φανταστείς ότι δεν με άφηναν να βγω έξω από το σπίτι και ξαφνικά τολμούν να με βάλουν μέσα σε ένα αεροπλάνο και να πάω μόνη μου στο Λονδίνο. Τον πρώτο χρόνο έκλαιγα συνεχώς, διότι στην αχανή εκείνη πόλη, τη δεκαετία του εξήντα, που τα σημάδια του πολέμου δεν είχαν φύγει και ο κόσμος είχε μια ξενοφοβία, ήταν πάρα πολύ δύσκολο. Αποστάσεις μεγάλες! Πολύ δύσκολο να συναντήσεις φίλους…
Ονειρευόσασταν να γίνετε δικηγόρος;
Όχι. Είχα μανία να γίνω σχεδιάστρια μόδας αλλά ο πατέρας μου δεν με άφησε. Η γιαγιά μου, η οποία με αγαπούσε πάρα πολύ, πρόσεξε ότι είχα το λέγειν και μου είπε «Ανδρούλα μου, θα πας για δικηγόρος». Και το δέχτηκα.
Από σχεδιάστρια μόδας, δικηγόρος. Καλαισθησία, δημιουργικότητα και δυναμισμός. Έτσι θα χαρακτηρίζατε την Ανδρούλα Βασιλείου;
Και οργάνωση θα έλεγα. Την οργάνωση, για να είμαι ειλικρινής, την πήρα από τη νομική. Το αγγλικό σύστημα στη δικηγορία είναι να μπαίνεις αμέσως στο κεντρικό σημείο και έτσι έμαθα τον εαυτό μου να βλέπει τα ουσιώδη και να εργάζομαι γι’ αυτά. Το να διεισδύεις στην ουσία και να διαχειρίζεσαι σωστά τον χρόνο σου, είναι πολύ σημαντικό. Η οργάνωση με βοήθησε πολύ για να συνδυάσω το επάγγελμα, το μεγάλωμα τριών παιδιών και την εκπλήρωση των οικογενειακών και κοινωνικών μου υποχρεώσεων.
Ασχοληθήκατε, όμως, με τη μόδα. Είσαστε πάντα κομψή και περιποιημένη.
Μου αρέσει να είμαι πάντα καλοβαλμένη. Είναι κάτι έμφυτο.
Πώς τα προλαβαίνατε όλα; Οικογένεια και εργασία;
Ήταν δύσκολες εποχές: Επαγγελματικές, οικογενειακές και κοινωνικές υποχρεώσεις. Είμαι και τελειομανής και όλα μαζί μού προκαλούσαν άγχος. Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά μου συνεργάζονταν μαζί μου αλλά είμαι σίγουρη ότι ήμουν πιεστική μαζί τους. Όταν όμως τα ρωτώ, μου λένε «Μαμά, μας έδωσες αρχές και μας ενέπνεες κι αυτό έχει σημασία». Οι ίδιοι λένε ότι δεν τους έχω στερήσει κάτι, εγώ όμως νιώθω ότι και τους στερήθηκα και τους στέρησα.
Μετανιώσατε για πράγματα που δεν έχετε κάνει ως μητέρα;
Ίσως θα ήταν καλύτερα αν έμενα λίγα χρόνια στο σπίτι μέχρις ότου μεγαλώσουν τα παιδιά. Αλλά, ξέρεις, δεν είναι εύκολο να αρχίσεις τη δικηγορία μετά από χρόνια, ιδίως για μια γυναίκα και ιδίως την τότε εποχή.
Ποια η σχέση σας με τα εγγόνια σας;
Πάρα πολύ καλή.
Συζητάνε μαζί σας τα προβλήματα και τις σκέψεις τους;
Ναι, τα συζητάνε. Προσπαθώ να έχω επαφή μαζί τους ξεχωριστά με τον καθένα, γιατί δεν μπορείς να φανταστείς πόσο διαφορετικοί είναι μεταξύ τους.
Πόσα εγγόνια έχετε;
Πέντε.
Είστε αυστηρή γιαγιά;
Όχι. Είπα ότι η αυστηρότητά μου έμεινε μέχρι τα παιδιά (γελάει).
Με τον Γιώργο Βασιλείου είσαστε παντρεμένοι περισσότερο από πενήντα χρόνια. Αλήθεια, πώς γνωριστήκατε;
Ο πατέρας μου γνώριζε την οικογένεια του Γιώργου, ο οποίος έλειπε για χρόνια στο εξωτερικό και όταν επέστρεψε τον συνάντησε στον γραφείο του για κάποιες συμβουλές για τη βιομηχανία ενδύσεως που είχε. Στο γραφείο του πατέρα μου είδε τη φωτογραφία μου με τη δικηγορική τήβεννο και ενδιαφέρθηκε να με γνωρίσει. Έτσι μια μέρα τον κάλεσε ο πατέρας μου στο σπίτι μας.
Έρωτας με την πρώτη ματιά;
Δεν μπορώ να πω ότι ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά, εκείνο όμως που με εντυπωσίασε στον Γιώργο ήταν η έντονη προσωπικότητα και η εξωστρέφειά του. Όταν εκείνο το βράδυ έφευγε από το σπίτι μας, με ρώτησε «Θέλεις να βρεθούμε ξανά;». «Βεβαίως» του απάντησα.
Πώς είναι η σχέση σας μετά από τόσα χρόνια συμβίωσης;
Αλλάζει η σχέση μετά από πενήντα τρία χρόνια. Είναι, όμως, μια σχέση έντονη. Κάνουμε μαζί πράγματα που δεν θα έκανα με άλλον. Είναι το άλλο μου μισό.
Παραμένει μια φιλική σχέση και ήρεμη συμβίωση;
Ναι, και υπάρχει κι απόλυτη ελευθερία. Ο Γιώργος, λόγω διαφοράς ηλικίας, αισθάνεται ότι μια γυναίκα όπως εγώ δεν μπορεί να μένει συνεχώς στο σπίτι. Με ενθαρρύνει να μείνω ενεργός πολίτης. Ο ίδιος έχει και κάποια προβλήματα κινητικότητας, αλλά ποτέ δεν μου απαγόρευσε να βγω με φίλες μου ή να ταξιδέψω. Αντιθέτως με ενθαρρύνει. Και αυτό βοηθάει πάρα πολύ γιατί έρχομαι πίσω ανανεωμένη.
Υπήρξαν στιγμές που λυγίσατε; Που είπατε ότι δεν πάει άλλο;
Το ένιωσα αυτό δυο φορές. Στις αρχές ήταν πολύ δύσκολο με τα παιδιά και τη δουλειά και σκεφτόμουνα να τα παρατήσω. Ο Γιώργος είναι αυτός που με συγκράτησε και με ενθάρρυνε να κάνω υπομονή και να συνεχίσω. Η δεύτερη φορά ήταν κατά τη διάρκεια της προεδρίας που ήταν πολύ έντονη η ζωή μας. Από το πρωί μέχρι το βράδυ. Εκεί που περίμενα τον σύζυγό μου το βράδυ να βρεθούμε, να τα πούμε, αυτός ήταν ακόμη στο γραφείο. Δεν είχαμε χρόνο μεταξύ μας και αυτό με ενοχλούσε. Και ξέρεις πού έβρισκα διέξοδο γι’ αυτό; Στο σπίτι του Τροόδους. Αν μου λείπει κάτι από την προεδρία, είναι εκείνο το σπίτι στο Τρόοδος. Εκεί ηρεμούσα, γέμιζα τις μπαταρίες μου.
Το «Η Ανδρούλα κι εγώ» έχει μείνει στην ιστορία. Πόσο επηρεάζατε τον Γιώργο Βασιλείου και τη στρατηγική της προεδρίας του;
Οι αποφάσεις και η στρατηγική ήταν του Προέδρου και των υπουργών του. Ωστόσο, ως ζευγάρι πάντοτε συζητούσαμε για όλα, ανέκαθεν. Τα προβλήματα της οικογένειας, της κοινωνίας, την πολιτική, τα επαγγελματικά μας προβλήματα. Άρα δεν μπορούσε να σταματήσει αυτό.
Σας συμβουλευόταν, όμως;
Ναι. Μου άνοιγε την ψυχή του και μου έλεγε τι τον απασχόλησε και ρωτούσε την άποψή μου. Και του έλεγα τη γνώμη μου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι την ακολουθούσε. Πιστεύω, όμως, ότι με αυτά που του έλεγα τον βοηθούσα.
Στο σπίτι ισχύει το «Η Ανδρούλα κι εγώ»;
Ναι, σίγουρα (γελάει).
Είσαστε δυναμική γυναίκα με πολύ έντονη προσωπικότητα. Έχετε δημιουργήσει οργανισμούς που αφορούν τον πολιτισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη θέση της γυναίκας. Πιστεύετε ότι ως λαός έχουμε εξελιχθεί ως προς τα δικαιώματα των γυναικών και την ισότητα των δύο φύλων;
Σε ορισμένους τομείς εξελιχθήκαμε πάρα πολύ. Σε άλλους όχι. Ό,τι έχει σχέση με τις παραδόσεις και τις συνήθειες του κόσμου είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει. Όσον αφορά την εκπαίδευση των γυναικών, εκεί έγινε τεράστια πρόοδος. Απλώς να σου πω ένα αριθμό. Όταν τελείωσα εγώ το γυμνάσιο το 1961, ένα τοις εκατό των γυναικών πήγαινε να σπουδάσει. Σήμερα το πενήντα επτά τοις εκατό των φοιτητών είναι γυναίκες. Αυτό μιλά από μόνο του. Όμως, οι διακρίσεις συνεχίζονται. Εάν κοιτάξεις στον εργασιακό τομέα, θα δεις ότι σε ανώτερες διευθυντικές θέσεις ακόμα κυριαρχούν οι άντρες. Αυτό οφείλεται μερικώς στις παραδόσεις, στη νοοτροπία, στα στερεότυπα που υπάρχουν και συντηρούνται. Αλλά και σε ένα βαθμό οφείλεται και στη γυναίκα. Γιατί αρκετές γυναίκες, λόγω των πολλών ευθυνών που έχουν με την οικογένεια και τα παιδιά αρνούνται να αναλάβουν διευθυντικές θέσεις που συνεπάγονται επιπρόσθετες ευθύνες.
Ποιοι ήταν οι στόχοι σας ως Ευρωπαίας Επιτρόπου;
Πρώτα απ’ όλα, αυτό που από την αρχή έθεσα ως προτεραιότητά μου ήταν να εκπροσωπήσω τη χώρα μου επάξια. Δεύτερον, πώς θα κερδίσω την εμπιστοσύνη των υπαλλήλων μου -είχα περίπου τέσσερεις χιλιάδες υπαλλήλους υπό την ευθύνη μου- και να τους εμπνεύσω να συνεργαστούν μαζί μου. Νομίζω ότι πέτυχα και στα δύο και άφησα πίσω μου ένα καλό όνομα ως Επίτροπος.
Στο εξωτερικό βλέπουμε έντονη τη γυναικεία παρουσία στην πολιτική, σε αντίθεση με τη χώρα μας. Πώς το εξηγείτε; Μήπως, όπως αναφέρατε και προηγουμένως, φταίμε κι εμείς οι γυναίκες γι’ αυτό;
Ναι, φταίμε κι εμείς οι γυναίκες. Πολλές φορές όταν μιλώ για ισότητα στην πολιτική, αρκετοί επισημαίνουν ότι εμείς οι γυναίκες δεν ψηφίζουμε γυναίκες. Είναι αλήθεια αυτό. Έγινε μια έρευνα μετά τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές και βρήκαν ότι αρκετές γυναίκες πιστεύουν ότι η πολιτική είναι για τους άντρες. Υπάρχει ακόμη η προκατάληψη. Πρέπει πρώτα οι γυναίκες να έχουν εμπιστοσύνη στις γυναίκες και αυτό θα το πετύχουμε όταν δημιουργηθούν περισσότερα γυναικεία πρότυπα στην πολιτική και δημόσια ζωή. Από την άλλη, θα πρέπει να στηριχτεί η εργαζόμενη μητέρα και από το κράτος και από τον σύζυγό της για να μπορέσει να συμβιβάσει την επαγγελματική της καριέρα και τις οικογενειακές της υποχρεώσεις.
Σε ένα tweet σας εκφράσατε πολύ έντονα την άποψή σας σχετικά με την απουσία γυναίκας στους προηγούμενους διορισμούς των υπουργών της κυβέρνησης. Ποιες θα ήταν οι δικές σας εισηγήσεις;
Χαίρομαι γιατί μετά τον τελευταίο ανασχηματισμό αυξήθηκε η γυναικεία παρουσία στο Υπουργικό Συμβούλιο. Πιστεύω ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έχει πάρει τα μηνύματα της κοινωνίας. Εντούτοις, δεν πρέπει να εφησυχάζουμε. Υπάρχει ακόμα δρόμος να διανύσουμε. Θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να αυξηθεί η συμμετοχή των γυναικών στη Βουλή, στα συμβούλια τραπεζών και άλλων εταιρειών, να διοριστούν γυναίκες στην Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας και να υπάρχει ουσιαστική παρουσία στην Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας. Θεωρώ προσβλητικό η Κύπρος να είναι η μόνη χώρα της ΕΕ που δεν εκπροσωπείται από γυναίκα στο Ευρωκοινοβούλιο. Να τονίσω επίσης κάτι άλλο πολύ σημαντικό. Θα πρέπει τόσο το κράτος όσο και ολόκληρη η κοινωνία να πάρουν όλα εκείνα τα μέτρα που επιβάλλονται για να πατάξουμε το φαινόμενο της βίας ενάντια στη γυναίκα που αμαυρώνει την εικόνα της Κύπρου. Όλες οι πρόνοιες της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης, της λεγόμενης Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, που έχει επικυρωθεί από την Κύπρο, θα πρέπει να εφαρμοστούν για να έχουμε αποτελέσματα.
Γενικώς, σας βλέπω να έχετε πολύ έντονη δράση στο Twitter και να σχολιάζετε, θα έλεγα, χωρίς περιστροφές.
Ναι, μου αρέσει το Twitter, το προτιμώ από το Facebook. Και πιστεύω ότι, ως άνθρωπος που έχω περάσει διάφορα στάδια στη ζωή μου, πρέπει να έχω άποψη. Διότι οι απόψεις αυτές δημιουργούν και προβληματισμό, ακόμη κι αν δεν συμφωνούν όλοι με αυτές. Σε αντίθεση με τις περισσότερες γυναίκες που είναι πιο ενεργές στο Facebook, εσείς επιλέγετε το Twitter, ένα σχετικά ανδροκρατούμενο μέσο. Το βρίσκω πιο πολιτικό. Το τελευταίο χρόνο που ήμουν Επίτροπος έκανε την εμφάνισή του το Twitter και το άρχισα από εκεί. Ως Επίτροποι δικαιούμασταν να έχουμε Twitter αλλά όχι Facebook, μας το είχαν απαγορεύσει.
Σε πρόσφατο tweet σας αποκαλέσατε τη Μελάνια Τραμπ «άγαλμα», ένα σχόλιο που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις περί «σεξισμού». Τι θέλετε να πείτε γι’ αυτό;
Ήταν πολύ αυθόρμητο και θα σου εξηγήσω γιατί. Όταν ένα άτομο -είτε γυναίκα είτε άντρας- μιλά και απευθύνεται σε ένα ακροατήριο, δύο πράγματα πρέπει να τον χαρακτηρίζουν, το να εκφράζεται και να εκφράζει αισθήματα και να επικοινωνεί με το ακροατήριό του. Και πράγματι όταν είδα αυτή την εικόνα της Μελάνια Τραμπ, μιας υπέροχης γυναίκας εμφανισιακά, με λευκό φόρεμα, άγαλμα πραγματικά, ήταν τελείως ανέκφραστη. Δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με το ακροατήριό της. Μπορεί αυτά που έλεγε να ήταν σωστά, αλλά δεν είχε μεταδοτικότητα. Αυτό που είπα ήταν αυθόρμητο. Ήταν η όλη της ψυχρή εμφάνιση, αντίθετα από τη Χίλαρι Κλίντον και τη Μισέλ Ομπάμα, οι οποίες μιλούσαν και το πρόσωπό τους ήταν γεμάτο έκφραση.
Τι συμβουλή θα δίνατε στις γυναίκες που αγωνίζονται να κτίσουν την καριέρα τους και παράλληλα έχουν οικογένεια;
Πρώτα από όλα θα έλεγα να πείσουν τον σύζυγό τους να βοηθά και να τους συμπαραστέκεται. Η συμπαράσταση του συζύγου είναι το άλφα και το ωμέγα. Το άλλο πολύ σημαντικό είναι η οργάνωση του χρόνου τους. Θα πρέπει επίσης αυτό που κάνουν να το κάνουν καλά και με όρεξη.
Πέρσι εκδώσατε το βιβλίο σας «Γυναίκα της Κύπρου - Ένας αιώνας διαδρομής», αφιερωμένο σε όλες τις γυναίκες της νησιού και στις δυσκολίες που έχουν βιώσει και αντεπεξέλθει. Πείτε μου λίγα λόγια για το βιβλίο.
Κατά τη διάρκεια της ζωής μου γνώρισα πάρα πολλές γυναίκες και έβλεπα πόσες δυσκολίες είχαν περάσει πολλές από αυτές. Από την άλλη διαπίστωνα ότι αρκετές νεαρές γυναίκες είχαν την εντύπωση ότι τα πράγματα ήταν πάντα όπως είναι σήμερα. Αγνοούσαν τους αγώνες τόσων γενεών γυναικών της Κύπρου. Κι έτσι αποφάσισα να γράψω το βιβλίο για να εξιστορήσω τη διαδρομή αυτών των γυναικών, από πού ξεκινήσαμε και πού φτάσαμε, και να καταλάβουν οι νεότερες ότι η σκυτάλη περνά τώρα σε αυτές για να συνεχίσουν. Γιατί ο αγώνας δεν τελειώνει.
Εσείς πώς βιώσατε την εισβολή;
Πολύ έντονα. Ο σύζυγός μου ήταν εκτός Κύπρου. Ήμουνα μόνη με δυο παιδιά και έγκυος τριών μηνών. Εκείνη την εβδομάδα ήμουν στην Κερύνεια για διακοπές. Ευτυχώς επιστρέψαμε στη Λευκωσία μόλις οι πραξικοπηματίες μάς άφησαν ελεύθερους και περάσαμε την εισβολή μόνοι στο σπίτι μας. Ήταν τραγικές εκείνες οι μέρες.
Αρκετός κόσμος έχει παρομοιάσει την πανδημία που περνάει όλος ο πλανήτης με πόλεμο. Εσείς τι έχετε να πείτε γι’ αυτό;
Ήταν ένας διαφορετικός πόλεμος λόγω του εγκλεισμού. Αλλά δεν μπορώ να πω ότι ήταν το ίδιο, γιατί μην ξεχνάς ότι τώρα έχουμε τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας που επέτρεψαν στον κόσμο να επικοινωνεί και με τα μέλη της οικογένειας και με φίλους και συνεργάτες. Όταν ήμουν Επίτροπος Υγείας, είχαμε τότε τη λεγόμενη πανδημία της γρίπης των χοίρων που μου έδωσε μια έντονη γεύση της κρίσης και του πώς οργανώνεις και συντονίζεις τα κράτη μέλη. Ευτυχώς, όμως, εκείνη η πανδημία δεν πήρε την έκταση που είχε η COVID-19.
Πώς βλέπετε τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση;
Πιστεύω ότι ήταν σωστά τα μέτρα και ο κόσμος βοήθησε πολύ γιατί τα τήρησε. Δεν παύει, εντούτοις, να με ανησυχεί η σημερινή συμπεριφορά ορισμένων ανεγκέφαλων που ενεργώντας εναντίον των συμβουλών των επιστημόνων, παρανομούν και ενεργούν εναντίον του δημόσιου συμφέροντος και της υγείας του συνόλου.
Οι μέρες του εγκλεισμού ήταν δύσκολες ή τις περάσατε ευχάριστα;
Ευχάριστα όχι αλλά πολύ υποφερτά, μπορώ να πω. Μοίραζα τον χρόνο μου μεταξύ του σπιτιού μας στην Ακτή του Κυβερνήτη όπου διέμενα με τον σύζυγό μου και της Λευκωσίας, λόγω της μητέρας μου, η οποία είναι ενενήντα οκτώ χρονών και ζει μόνη με τη βοηθό της. Αξιοποιούσα πολύ τον χρόνο μου: έγραφα (γράφω τα απομνημονεύματά μου για μένα βασικά και την οικογένειά μου), μαγείρευα και γυμναζόμουν καθημερινά και απολάμβανα τον πρωινό μου περίπατο στη φύση. Με τον σύζυγό μου παίζαμε το καθημερινό μας παιχνίδι του scrabble και φυσικά δεν του άρεσε που τον νικούσα τις πλείστες φορές.
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον;
Δεν έχω κάποια σχέδια πέραν από αυτά που ήδη κάνω. Θέλω και λίγο χρόνο για να ξεκουραστώ, να ηρεμήσω και να περάσω χρόνο με την οικογένειά μου.
** Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό must στο τεύχος Ιουλίου.
