Πάρις Δημητριάδης
Ένα από τα σπουδαιότερα ελληνικά μυθιστορήματα, η μοναδική «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη έγινε ταινία και κάνει πρεμιέρα στους κινηματογράφους στις 30 Νοεμβρίου 2023.
Το φιλόδοξο εγχείρημα έγινε πραγματικότητα σε σκηνοθεσία Εύας Νάθενα και τον πρωταγωνιστικό ρόλο της γιαγιάς Χαδούλας υποδύεται η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Το σενάριο υπογράφει η Κατερίνα Μπέη, η οποία είχε υπογράψει και το σενάριο της ταινίας που είχε γυριστεί πριν από μερικά χρόνια για την τιτανοτεράστια Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου.
Τα γυρίσματα της «Φόνισσας» έχουν γίνει στην Αθήνα αλλά και σε αποστομωτικά τοπία της Μάνης, της Κρήτης και της Σκιάθου, της πατρίδας του Παπαδιαμάντη και του νησιού στο οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα του μυθιστορήματος.
Η συγκλονιστική ιστορία που σημάδεψε γενιές και γενιές αναγνωστών αφήνοντας πρωτοφανές αποτύπωμα στα ελληνικά γράμματα μάς διακτινίζει στην Σκιάθο των αρχών του εικοστού αιώνα, όπου ο νους της γιαγιάς Χαδούλας ή Φραγκογιαννούς «ψηλώνει»: Μετά από μια ολόκληρη ζωή γεμάτη βάσανα και κακουχίες, η ζωή για μια γυναίκα, σύμφωνα με τη Φραγκογιαννού, είναι μια ζωή ανώφελη που δεν φέρνει τίποτα άλλο παρά δυστυχία, όχι μόνο στο ίδιο το παιδί που γεννιέται κορίτσι αλλά και στην οικογένεια του, ιδίως εάν είναι φτωχή.
Σύμφωνα με την επίσημη σύνοψη της ταινίας που δόθηκε στη δημοσιότητα, «σε ένα δυστοπικό τοπίο, σε ένα απομακρυσμένο νησί της Ελλάδας γύρω στο 1900, η χήρα Χαδούλα έχει μάθει να επιβιώνει στην ανδροκρατούμενη, πατριαρχική κοινωνία υπηρετώντας αυτό που της μετέδωσε η μητέρα της – μια σκυτάλη αβάσταχτη, που διαιωνίζει την υποτίμηση και την περιφρόνηση στο φύλο της. Μέσα της όμως, η Χαδούλα αντιστέκεται και, τελικά, επαναστατεί έμπρακτα. Αντιτίθεται στον ηθικό νόμο της τοπικής κοινωνίας και αποφασίζει να «λυτρώσει» όσα περισσότερα κορίτσια μπορεί. Οι πράξεις της σταδιακά αυτονομούνται μέχρι που τη φέρνουν αντιμέτωπη με τον νόμο. Κατατρεγμένη, εγκαταλείπει το σπίτι της και κατευθύνεται στο καταφύγιο της που είναι η φύση. Όσο όμως κι αν η ηθική της τής υπαγορεύει πως καλά έπραξε όσα έπραξε, ένα χρόνιο τραύμα την καταδιώκει παντού. Το τέλος έρχεται σαν λύτρωση».
Μόνο και μόνο από το τρέιλερ που κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες, η ερμηνεία της Καρυοφυλλιά Καραμπέτη χαρακτηρίζεται σε δημοσιεύματα συγκλονιστική. Το αξιοσημείωτο καστ συμπληρώνεται από ηθοποιούς όπως η Μαρία Πρωτόπαππα, η Έλενα Τοπαλίδου, η Πηνελόπη Τσιλίκα, η Γεωργιάννα Νταλάρα, η Νίκη Παπανδρέου, ο Χρήστος Στέργιογλου, ο Γιάννης Τσορτέκης, ο Στάθης Σταμουλακάτος και ο Δημήτρης Ήμελλος.
Η ταινία κυκλοφορεί στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 30 Νοεμβρίου του 2023 από την Tanweer.
Σκηνοθετικό σημείωμα από την Εύα Νάθενα
«Ο Α. Παπαδιαμάντης δεν έγραψε για να αποδείξει κάτι, αλλά για να υπηρετήσει το κοινό ελληνικό αίσθημα, τον παράξενο τρόπο των Ελλήνων, αυτόν τον τρόπο που σήμερα πολεμάμε με όλες μας τις δυνάμεις, μπλεγμένοι στην άρνηση της ζωής και την αισθητικοποίηση του θανάτου. Ο άνθρωπος αυτός, δέχτηκε να σηκώσει ένα βάρος…».
-Χρήστος Βακαλόπουλος-
Από το Χάος στο Χαρτί
Το παραπάνω απόσπασμα αποτυπώνει την πρόθεση της ταινίας. Η ταινία αυτή δεν θα επιχειρήσει μια ποινική ή εγκληματολογική προσέγγιση. Θα εισχωρήσει στον τρόπο που ο Παπαδιαμάντης διείσδυσε στην ψυχή της ηρωίδας του- τρόπος, ως εκείνη τη στιγμή, πρωτοφανής λογοτεχνικά. Αυτός είναι 1ος βασικός άξονας της ταινίας. Ο 2ος είναι το ιστορικό αποτύπωμα της εποχής γύρω στο 1900, σαν κοινωνική σφυγμομέτρηση. Η ιστορία, δηλαδή αυτό που πραγματικά συνέβαινε εκείνη την εποχή, είναι αυτό που δημιούργησε μια ηρωίδα σαν τη Φόνισσα.
Για τους δύο αυτούς άξονες, τα υλικά που δανειζόμαστε προκειμένου να βάλουμε σε μεγεθυντικό φακό αυτό το αφήγημα- είναι τρία βασικά εργαλεία: η Ιστορία, η Κοινωνιολογία και η Ψυχιατρική -και τα τρία με σημερινά δεδομένα. Το 1ο , η Ιστορία, έχει κάνει την αποτίμηση της όσον αφορά το 2ο , δηλαδή τις κοινωνικές δομές και τη θέση της γυναίκας τότε. Και τα δύο αυτά με ψυχαναλυτικά δεδομένα φωτίζουν την βαθύτερη ρίζα της δημιουργίας αυτής της ηρωίδας, που δεν είναι απλώς επινόηση του συγγραφέα της, αλλά μια αληθινή ηρωίδα λαϊκής τραγωδίας- και ως τέτοια θα την αναπαραστήσει η ταινία.
Το μητρικό στοιχείο στην ταινία (αυτό που λέμε σκυτάλη της ζωής), η καταδυναστευτική συνεξάρτηση στη σχέση μάνας-κόρης συνλειτουργεί ως αίτιο των φόνων και όσων διαδραματίζονται. Η θεσμοθετημένη προίκα για τις κόρες καταργήθηκε στην Ελλάδα το 1983. Ένα -ως σήμερα κρυμμένο μυστικό- κάλυπτε τις βρεφοκτονίες των κοριτσιών. Η ταινία επιχειρεί να το φέρει στο φως.
Δείτε το τρέιλερ:
