Γιατί πρέπει να βάλουμε το θέατρο στη ζωή μας;

Όσα χρόνια και αν περάσουν και με όσες δυσκολίες και αν έρθει αντιμέτωπος ένας άνθρωπος, το θέατρο θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του και αυτό, δεν το λέμε γιατί σήμερα είναι η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου, αλλά γιατί θεωρούμε πως σε κάθε στιγμή  της ζωής μας, η ενασχόληση με το θέατρο ή η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων μόνο καλό μπορεί να μάς προσφέρει. Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, το θέατρο είναι άλλωστε μια από τις λίγες τέχνες που καταφέρνουν να ψυχαγωγούν και να διδάσκουν. Αν και σίγουρα τα οφέλη του θεάτρου είναι αμέτρητα, ας πούμε για αρχή πως μεταξύ άλλων βοηθά στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, του άγχους και παράλληλα, βοηθά στην καλλιέργεια της κοινωνικής μόρφωσης και στην δημιουργία σχέσεων αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων. Αν και θα μπορούσαμε να μιλήσουμε εμείς για το θέατρο, με αφορμή την Ημέρα, παραθέτουμε αυτούσιο το μήνυμα του γνωστού σκηνοθέτη θεάτρου και όπερας Peter Sellars για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου, όπως δημοσιεύτηκε στον ΘΟΚ. 

«Καθώς ο κόσμος κρέμεται ώρα την ώρα, λεπτό το λεπτό, σταγόνα τη σταγόνα από την καθημερινή μετάδοση ειδήσεων θα μου επιτρέψετε να προσκαλέσω όλους εμάς, ως δημιουργούς, να εισέλθουμε στο δικό μας πεδίο, τη δική μας σφαίρα και προοπτική του επικού χρόνου, της επικής αλλαγής, της επικής ευαισθητοποίησης, του επικού αναστοχασμού και του επικού οράματος; Ζούμε σε μια επική περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας και οι βαθιές και επακόλουθες αλλαγές που βιώνουμε στις σχέσεις των ανθρώπων με τον εαυτό τους, μεταξύ τους και με τους μη ανθρώπινους κόσμους είναι σχεδόν πέρα από τις δυνατότητές μας να τις αντιληφθούμε, να τις αρθρώσουμε, να μιλήσουμε γι’ αυτές και να τις εκφράσουμε. Δε ζούμε στον 24-ωρο κύκλο των ειδήσεων, ζούμε στις παρυφές του χρόνου. Οι εφημερίδες και τα μέσα ενημέρωσης είναι παντελώς ανεξόπλιστα και ανίκανα να αντιμετωπίσουν αυτό που βιώνουμε. Που είναι η γλώσσα, ποιες είναι οι κινήσεις και ποιες οι εικόνες που θα μας επέτρεπαν να κατανοήσουμε τις βαθιές μετατοπίσεις και ρήξεις που βιώνουμε; Και πως μπορούμε να μεταδώσουμε το περιεχόμενο της ζωής μας, αμέσως τώρα, όχι ως είδηση αλλά ως βίωμα;

Το θέατρο είναι η τέχνη του βιώματος. Σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από αχανείς εκστρατείες τύπου, προσομοιωμένες εμπειρίες, φρικτά προγνωστικά, πώς μπορούμε να υπερβούμε την ατελείωτη επανάληψη των αριθμών για να βιώσουμε την ιερότητα και το άπειρο μιας ζωής, ενός ενιαίου οικοσυστήματος, μιας φιλίας ή της ποιότητας του φωτός σ’ έναν παράξενο ουρανό; Τα δύο χρόνια της πανδημίας της νόσου COVID-19 έχουν εξασθενήσει τις αισθήσεις των ανθρώπων, έχουν περιορίσει τις ζωές τους, έχουν σπάσει τους δεσμούς και μας έχουν φέρει σε ένα παράξενο σημείο μηδέν της ανθρώπινης ύπαρξης πάνω στον πλανήτη. Ποιοι σπόροι πρέπει να φυτευτούν και να μεταφυτευτούν αυτά τα χρόνια και ποια είναι τα υπερτροφικά χωροκατακτητικά είδη που πρέπει να εκριζωθούν 2 πλήρως και τελεσίδικα; Τόσοι πολλοί άνθρωποι βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού. Τόση πολλή βία ξεσπά παράλογα ή απρόσμενα. Τόσα πολλά κατεστημένα αποκαλύπτονται ως δομές διαρκούς βαναυσότητας. Που είναι οι εθιμοτυπικές τελετές της μνήμης μας; Τι πρέπει να μνημονεύσουμε; Ποια είναι τα τελετουργικά που θα μας δώσουν επιτέλους τη δυνατότητα να οραματιστούμε εκ νέου και να δοκιμάσουμε να κάνουμε βήματα που δεν έχουμε κάνει ποτέ πριν; Το θέατρο του επικού οράματος, του επικού σκοπού, της ανάκαμψης, της αποκατάστασης και της φροντίδας χρειάζεται νέες τελετουργίες. Δεν έχουμε ανάγκη να ψυχαγωγηθούμε. Έχουμε ανάγκη να συνευρεθούμε. Έχουμε ανάγκη να μοιραστούμε τον χώρο και να καλλιεργήσουμε έναν κοινό χώρο. Έχουμε ανάγκη από προστατευμένους χώρους βαθιάς ακρόασης και ισότητας. Το θέατρο είναι η δημιουργία επί της γης ενός χώρου ισότητας μεταξύ ανθρώπων, θεών, φυτών, ζώων, βροχοσταλίδων, δακρύων και αναγέννησης.

Ο χώρος της ισότητας και της βαθιάς ακρόασης φωτίζεται από κρυμμένη ομορφιά, διατηρείται ζωντανός σε μια βαθιά αλληλεπίδραση μεταξύ κινδύνου, γαλήνης, σοφίας, δράσης και υπομονής. Στην Αβαταμσάκα Σούτρα ή Ανθοστόλιστη Γραφή, ο Βούδας παραθέτει δέκα είδη μεγάλης υπομονής στην ανθρώπινη ζωή. Ένα από τα ισχυρότερα ονομάζεται Υπομονή κατά την Αντίληψη των Πάντων ως Αντικατοπτρισμών. Το θέατρο πάντοτε παρουσίαζε τη ζωή αυτού του κόσμου σαν έναν αντικατοπτρισμό που μας βοηθά να δούμε μέσα από την ανθρώπινη ψευδαίσθηση, αυταπάτη, τύφλωση και άρνηση με απελευθερωτική διαύγεια και δύναμη. Είμαστε τόσο σίγουροι γι’ αυτό που βλέπουμε και για τον τρόπο με τον οποίο το βλέπουμε, που είμαστε ανίκανοι να δούμε και να αισθανθούμε εναλλακτικές πραγματικότητες, νέες δυνατότητες, διαφορετικές προσεγγίσεις, αόρατες σχέσεις και διαχρονικούς δεσμούς. Έφθασε η ώρα για τη βαθιά ανανέωση του μυαλού, των αισθήσεων, της φαντασίας, της ιστορίας και του μέλλοντός μας. Η δουλειά αυτή δεν μπορεί να γίνει από απομονωμένους ανθρώπους που δουλεύουν μόνοι τους. Τη δουλειά αυτή πρέπει να την κάνουμε μαζί. Το θέατρο είναι η πρόσκληση για να κάνουμε αυτή τη δουλειά μαζί».

Theatre director Peter Sellars photographed at home in Culver City, California © Alex Welsh

Ας δούμε τώρα μερικούς λόγους που αποδεικνύουν πως το να βάλουμε το θέατρο στην ζωή μας είναι ίσως το καλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας.

Η ενασχόληση με το θέατρο και κατ' επέκταση ο αυτοσχεδιασμός που αποτελεί μέρος της θεατρικής αγωγής βοηθά στο να "βιώσουμε" μια νέα πραγματικότητα και ενδεχομένως να δούμε κάτι που έχουμε στο μυαλό μας με μια διαφορετική προοπτική - γεγονός που βοηθά στον τρόπο που μπορούμε να χειριστούμε διάφορες καταστάσεις που θα έρθουν στη ζωή μας. Παράλληλα, μέσα από το θέατρο μαθαίνουμε να επικοινωνούμε με τους γύρω μας και μαθαίνουμε πως δεν υπάρχει "σωστό και λάθος", αρκεί να ακολουθούμε τους όρους του "παιχνιδιού". Την ίδια στιγμή, το θέατρο ως δραστηριότητα αναπτύσσει την ανάγκη συνεργασίας, εμπιστοσύνης στους γύρω μας, ενώ μέσα από αυτό μαθαίνουμε να έχουμε αυτοπεποίθηση, να αισθανόμαστε και να ακούμε προσεχτικά τους άλλους. Πέρα από αυτά, μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε μόνοι, ενώ είναι ίσως είναι περιττό να σημειώσουμε πως εκπαιδεύει και καλλιεργεί τον λόγο και την γραφή, τόσο σε όσους ασχολούνται επαγγελματικά, όσο και στους ερασιτέχνες και στα παιδιά που ασχολούνται με το θεατρικό εργαστήρι. 

Φυσικά, το θέατρο δεν προσφέρει οφέλη μόνο σε εκείνους που βρίσκονται στην σκηνή, αλλά και σε όσους το παρακολουθούν. Γιατί, λοιπόν, είναι καλό να παρακολουθούμε συχνά θεατρικές παραστάσεις; Η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων πέρα από το ότι προσφέρει ψυχαγωγία και μέσα από τους χαρακτήρες μπορούμε να βιώσουμε όμορφα συναισθήματα και να γελάσουμε με τα ευτράπελα που παρακολουθούμε ή να συγκινηθούμε από τις κακοτυχίες των ηρώων, βοηθά να απελευθερώσουμε την φαντασία μας και να δούμε πώς οι άνθρωποι χειρίζονται διάφορες καταστάσεις - με τις οποίες ενδεχομένως να παλεύουμε και εμείς στην πραγματική μας ζωή. Εκτός από αυτά, η θεατρική παιδεία διδάσκει σπουδαίες αξίες, όπως η φιλία και ο εθελοντισμός, ενώ συντελεί στην καλύτερη έκφραση των συναισθημάτων. Την ίδια στιγμή, αναπτύσσει την καλαισθησία και μάς μαθαίνει να έχουμε κριτική σκέψη και να απελευθερώνουμε την φαντασία μας.

Photos on Usplash