Πάρις Δημητριάδης
Εκτός από εθνική γιορτή της Κύπρου, η 1η Απριλίου είναι σε πολλά μέρη της υφηλίου γνωστή για την προσφιλή τακτική των ανθρώπων να λένε αθώα ψέματα με σκοπό τη σάτιρα και το γέλιο.
Πρόκειται για ένα μακραίωνο έθιμο που υιοθετούν ακόμη και ειδησεογραφικά Μέσα, που είθισται κάθε χρόνο τέτοια μέρα να δημοσιεύουν μια ψευδή είδηση εν είδει καλοπροαίρετης φάρσας προς το αναγνωστικό κοινό.
Από πού όμως προέρχεται το δημοφιλές αυτό έθιμο και πότε ξεκίνησε;
Υπάρχουν τρεις εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, το έθιμο έλκει την καταγωγή του από τους αρχαίους Κέλτες, που κάθε χρόνο τέτοια εποχή έβγαιναν για ψάρεμα λόγω του ότι βελτιώνονταν οι καιρικές συνθήκες. Παρόλο που τις περισσότερες φορές οι ψαράδες γύριζαν με άδεια χέρια, έλεγαν ψέματα πως έπαιρναν σπίτι πολλά και μεγάλα ψάρια, μια αστεία συνήθεια που θα μπορούσε να πει κάποιος πως σαφώς συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Η δεύτερη εκδοχή μάς μεταφέρει στη μεσαιωνική Γαλλία, όταν γύρω στο 1560 ο βασιλιάς Κάρολος Θ’ αποφάσισε να μεταφέρει την αρχή του ημερολογιακού έτους από την 1η Απριλίου στην 1η Ιανουαρίου, κάτι που σε άλλες χώρες είχε τεθεί ήδη σε ισχύ.
Γεγονός ωστόσο που δεν άρεσε στον λαό, αφού όπως συμβαίνει συνήθως με μεγάλες αλλαγές, στην αρχή υπάρχουν αντιδράσεις καθώς η συνήθεια είναι μεγάλη υπόθεση και η ανατροπή ασχέτως εάν είναι θετική ή αρνητική δεν γίνεται εύκολα αποδεκτή. Τότε, σύμφωνα με τη γαλλική λαογραφία, όσοι από τους υπηκόους του βασιλιά δεν είχαν πρόβλημα με την ημερολογιακή αλλαγή κορόιδευαν εκείνους που από αντίδραση εξακολουθούσαν να γιορτάζουν την πρωτοχρονιά κάθε 1η Απριλίου. Αυτό είχε ως μεταγενέστερο αποτέλεσμα από μέρα γιορτής και αλλαγής του χρόνου η πρωταπριλιά να γίνει ημέρα φάρσας και κοροϊδίας.
Σύμφωνα με την τρίτη και τελευταία εκδοχή που είναι ευρέως διαδεδομένη, το έθιμο προέρχεται από την εποχή του Βυζαντίου και ειδικότερα από την περίοδο που στα ηνία της αυτοκρατορίας βρισκόταν ο Μεγάλος Κωνσταντίνος. Με βάση δημοσίευμα του 1983 στο Associated Press, η πρωταπριλιά καθιερώθηκε ως μέρα πλακατζίδικων ψεμάτων από ευτράπελα γεγονότα που έλαβαν χώρα όταν ένας γελωτοποιός ανέλαβε την εξουσία για μια μέρα στο Βυζάντιο επί Κωνσταντίνου.
Η ελληνική λαογραφική παράδοση πιστεύει πάντως ότι τα ψέματα της πρωταπριλιάς ξορκίζουν το κακό. Λαοφιλής είναι φυσικά και η πεποίθηση ότι όσοι καταφέρουν να πουν πετυχημένα ψέματα την πρωταπριλιά θα είναι τυχεροί ολόκληρη τη χρονιά και αντίθετα όσοι ξεγελαστούν και πέσουν θύματα θα έχουν μια χρονιά γρουσούζικη με αναποδιές και ατυχίες.
