newsroom must
Στο νέο του μυθιστόρημα «Η Λύτρωση» (Εκδόσεις Τελεία, Ιούνιος 2025), ο Τσερκέζης μάς παραδίδει ένα έργο που ξεπερνά τα όρια της απλής αφήγησης. Πρόκειται για ένα λογοτεχνικό ψηφιδωτό μνήμης, αγάπης και πολιτικής αγωνίας, που διαβάζεται ταυτόχρονα ως μια τρυφερή ιστορία έρωτα και ως μια τολμηρή καταγγελία για τη συνεχιζόμενη διχοτόμηση της Κύπρου.
Στον πυρήνα του έργου βρίσκεται η σχέση του Ελληνοκύπριου Φοίβου Κ. και της Τουρκοκύπριας Έμινε — ένας έρωτας που γεννιέται παρά την καταστροφή, ένας δεσμός που αντιστέκεται στις εθνικές, πολιτικές και γεωγραφικές γραμμές που υψώνει ο πόλεμος. Όμως, όπως και ο ίδιος ο τόπος, το ζευγάρι διαρρηγνύεται από τη βία, τη φυγή, την προσφυγιά. Τα πρόσωπα χάνουν το ένα το άλλο όπως οι άνθρωποι χάνουν την πατρίδα τους: όχι μόνο γεωγραφικά, αλλά και υπαρξιακά.
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη γλώσσα με λυρικότητα και σεβασμό. Το κείμενο είναι γεμάτο εικόνες που φέρουν το βάρος της απώλειας και της ελπίδας — μια γλώσσα βαθιά ποιητική, χωρίς να γίνεται ποτέ πομπώδης. Η Κύπρος περιγράφεται όχι ως φόντο, αλλά ως ζωντανός, πληγωμένος οργανισμός: «μια πατρίδα μοιρασμένη με συρματοπλέγματα και μαχαιριές, με βαρύ φόρο αίματος».
Αυτό που ξεχωρίζει στο βιβλίο είναι η διαρκής σύνδεση του προσωπικού με το συλλογικό. Ο έρωτας του ζευγαριού διαπλέκεται με την εθνική μοίρα, οι ατομικές πληγές με τις ιστορικές. Σε μια εποχή που η λογοτεχνία συχνά στρέφεται σε εσωστρέφεια ή τεχνητό στυλ, η «Λύτρωση» επιλέγει το δρόμο της ευθύνης — χωρίς να γίνεται διδακτική. Πρόκειται για ένα αντιπολεμικό έργο, για μια κραυγή ενάντια στην εισβολή και την κατοχή, που ωστόσο μιλάει πρώτα και κύρια στην καρδιά.
Ο Τσερκέζης, με καταγωγή από το Αργυρόκαστρο της Βορείου Ηπείρου και πολίτης της Κύπρου εδώ και τριάντα και πλέον χρόνια, ξέρει καλά τι σημαίνει ρίζα, προσφυγιά, απώλεια, ένταξη. Και αυτό αποτυπώνεται σε κάθε σελίδα: με στοχασμό, αλλά και με συναίσθημα. Δεν αναπαράγει στερεότυπα· αντίθετα, ανοίγει χώρο για στοχασμό, για διαλογική μνήμη και για την ελπίδα της επανένωσης — όχι μόνο του τόπου, αλλά και των ψυχών.
«Η Λύτρωση» δεν είναι απλώς ένα μυθιστόρημα. Είναι ένα κομμάτι μαρτυρίας, μια πράξη αντίστασης, ένας λογοτεχνικός ύμνος στην αγάπη και την ελευθερία.
Η Λύτρωση – Π. Τσερκέζης, Εκδόσεις Τελεία, Ιούνιος 2025
ISBN: 978-9925-551-81-1, Σελίδες: 590
Γράφει ο Θεοδόσης Μάντζαρης
Κυκλοφόρησε το νέο μυθιστόρημα του συγγραφέα Πέτρου Τσερκέζη, «Η Λύτρωση», από τις εκδόσεις Τελεία.
Η «Λύτρωση» του Πέτρου Τσερκέζη είναι κάτι περισσότερο από ένα βιβλίο· είναι μια γέφυρα μνήμης, ένα τραγούδι που αντηχεί τις πληγές της Κύπρου, μια συμφωνία όπου οι νότες είναι πρόσωπα, θυσίες, έρωτες και απώλειες. Από την πρώτη κιόλας σελίδα, ο συγγραφέας μάς μεταφέρει στην Κύπρο της δεκαετίας του ’70, σε εκείνη την εύθραυστη εποχή που η ειρηνική συνύπαρξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων έμοιαζε αυτονόητη· μέχρι που ο πόλεμος ξέσπασε και τίναξε στον αέρα σχέσεις, φιλίες και οικογένειες.
Στο κέντρο της αφήγησης βρίσκεται ένας έρωτας. Ο δεκαοκτάχρονος Φοίβος Κ., Ελληνοκύπριος, και η γειτόνισσά του Εμινέ, Τουρκοκύπρια, ερωτεύονται με την αθωότητα της νεότητας και την καθαρότητα της ψυχής. Ο έρωτάς τους ανθίζει σαν γιασεμί σε μια αυλή που μυρίζει ειρήνη, αλλά ξαφνικά το χώμα ποτίζεται με αίμα. Η τουρκική εισβολή καταστρέφει τα πάντα· η ελευθερία μετατρέπεται σε σκλαβιά, η καθημερινότητα σε μαρτύριο, και η αγάπη μοιάζει καταδικασμένη. Κι όμως, ο Τσερκέζης μάς δείχνει πως ακόμη και μέσα στη φρίκη, η αγάπη μπορεί να σταθεί όρθια, να ωριμάσει, να επιμείνει, να αντέξει.
Το μυθιστόρημα δεν μένει μόνο στον έρωτα. Είναι πολυδιάστατο, αγγίζοντας τα όρια μιας σύγχρονης τραγωδίας. Ο συγγραφέας υφαίνει το νήμα της ιστορίας μέσα από πρόσωπα και γεγονότα που κινούνται σε όλο το φάσμα του κυπριακού δράματος: από το παρασκήνιο των διεθνών πολιτικών παιγνίων στο Λονδίνο και την Άγκυρα, με τον Ετσεβίτ και τον πανούργο λόρδο να παρακολουθούν από τις βίλες τους την υλοποίηση ενός φαρμακερού σχεδίου, μέχρι τις φυλακές, τα βασανιστήρια, τους βιασμούς και τους ομαδικούς τάφους. Η αφήγηση δεν κρύβει τίποτα: οι ζωώδεις πράξεις των εισβολέων, η ωμότητα του πολέμου, οι απάνθρωπες εκτελέσεις αφήνουν στον αναγνώστη ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα πόνου και αγανάκτησης.
Κι όμως, το φως δεν σβήνει. Στις σελίδες του έργου ανασαίνουν ηρωισμοί απλών ανθρώπων, που γίνονται φάροι μέσα στη νύχτα. Ο δάσκαλος Ζήνωνας, μέντορας του Φοίβου, ενσαρκώνει τη σοφία, την πατριωτική αυτοθυσία, τη στοχαστικότητα του αρχαίου φιλοσόφου. Πέφτει πολεμώντας σαν σύγχρονος Λεωνίδας, αλλά αφήνει πίσω του παρακαταθήκη ζωής. Στον αντίποδα, η θεία Νάζι από την Αυστραλία προβάλλει ως φωτεινό παράδειγμα ελευθερίας και αγάπης· ενώ η Γιόσελιν, απεσταλμένη των Ηνωμένων Εθνών, δίνει ανθρώπινο πρόσωπο στη διεθνή κοινότητα, μαρτυρώντας με καλοσύνη και γενναιοψυχία.
Ο Τσερκέζης δεν φοβάται να δείξει τις αντιφάσεις της ανθρώπινης ψυχής. Οι γονείς της Εμινέ, που μέχρι χθες μοιράζονταν φιλία με τους Ελληνοκύπριους γείτονές τους, παραδίδονται στην προκατάληψη και μετατρέπουν τη φιλία σε εχθρότητα. Ο μικρός αδερφός της Εμινέ συνεργάζεται με τον εισβολέα, ενώ ο μεγαλύτερος παραμένει πιστός στο αίμα του. Και στην αντίπερα όχθη, το ημερολόγιο του Τούρκου λοχία Μουσταφά, γεμάτο τύψεις για τα εγκλήματα που υπηρέτησε, αποδεικνύει πως ακόμη και στην πιο σκοτεινή πλευρά υπάρχουν άνθρωποι που αντιλαμβάνονται το μέγεθος της αδικίας.
Παρά την εξορία, τις φυλακές, την απόσταση, η αγάπη του Φοίβου και της Εμινέ στέκει αμετακίνητη. Ο καρπός τους, η μικρή Αφροδίτη, γίνεται ζωντανό σύμβολο ελπίδας. Στο πρόσωπό της ενώνονται δύο κόσμοι, δύο λαοί, δύο ψυχές που το μίσος προσπάθησε να χωρίσει. Και όταν ο Φοίβος μιλά δημόσια, η φωνή του αντηχεί σαν μανιφέστο:
«Μόνο μία λύτρωση υπάρχει: η αγάπη. Μόνο αυτή χτίζει γέφυρες και γκρεμίζει τα τείχη του μίσους.»
Η γραφή του Τσερκέζη έχει μουσικότητα. Μετά τη «Σονάτα για βιολί και θρήνο», το νέο μυθιστόρημα μοιάζει με συμφωνία όπου οι νότες είναι οι τρεις «θυγατέρες της Αγίας Σοφίας» – Πίστη, Ελπίδα, Αγάπη. Οι σκηνές υφαίνονται με χρωστήρες ποιητικούς και εικαστικούς· άλλοτε τρυφερές σαν μάνας χάδι, άλλοτε σκληρές σαν μαχαίρι. Η αφήγηση κινείται ανάμεσα στο λυρικό και το ρεαλιστικό, φτιάχνοντας μια τοιχογραφία όπου η βία και η τρυφερότητα συνυπάρχουν, όπως συνυπάρχουν στη ζωή.
Ο συγγραφέας, γέννημα της Πολύτσανης του Πωγωνίου, κουβαλά και τις δικές του μνήμες. Η παραλληλία της κυπριακής τραγωδίας με τα πάθη της Βόρειας Ηπείρου είναι συγκλονιστική. Ο αναγνώστης συναντά στις σελίδες του βιβλίου ιστορίες που καθρεφτίζουν πραγματικά βιώματα: έναν έρωτα που δεν πρόλαβε να ανθίσει, έναν βιασμό που άφησε πίσω του κενό, μια αυτοκτονία, ένα παιδί που αναζήτησε τον πατέρα του μετά από δεκαετίες. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται, οι πληγές μοιάζουν ίδιες, οι άνθρωποι φέρουν το ίδιο τραύμα, έστω κι αν οι τόποι αλλάζουν.
Η «Λύτρωση» δεν είναι μόνο πολεμικό μυθιστόρημα. Είναι στοχασμός πάνω στη μάχη αξιών: το καλό απέναντι στο κακό, η αλήθεια απέναντι στην προδοσία, η αγάπη απέναντι στο μίσος. Ο Ζήνωνας, με τη σοφία του Σωκράτη και την αποφασιστικότητα του Λεωνίδα, στέκει απέναντι στον δόλιο Ντενκτάς. Ο Φοίβος, λαμπερός νέος με μεγαλείο ψυχής, δίνει μάχες ζωής και καρδιάς, ενώ η Εμινέ, νεράιδα της αφήγησης, φέρει μέσα της την καλοσύνη, την ειλικρίνεια και τη δύναμη της θυσίας. Η μικρή Αφροδίτη, με το όνομα της θεάς της ομορφιάς και της αγάπης, γίνεται ζωντανή μαρτυρία ότι ο έρωτας μπορεί να επιβιώσει από κάθε καταστροφή.
Η γραφή του Τσερκέζη χαράσσει μνήμη. Με παρομοιώσεις και συμβολισμούς που ξεχωρίζουν για τη δύναμή τους, παραδίδει φράσεις που μένουν στον αναγνώστη:
«Το αίμα είναι εύφλεκτη ύλη. Το σπίρτο είναι μέσα στο αίμα». «Το σώμα είναι χάρτης τραυμάτων». «Η αγάπη δεν έχει λογική… Ο άνθρωπος φτωχαίνει όχι από την έλλειψη υλικών αγαθών, αλλά από την έλλειψη ψυχής». «Η πίκρα της μάνας μου είχε την ηλικία μου… η χαρά μια άνοιξη».
Με τέτοια γλώσσα, το μυθιστόρημα τιμά τον ηρωισμό των απλών ανθρώπων – μάγειρες, πατέρες, φίλους, ερωτευμένους – και ταυτόχρονα αποκαλύπτει την υποκρισία των μεγάλων δυνάμεων, που παρακολουθούν με απάθεια ή εκμεταλλεύονται τον πόνο για συμφέροντα.
Η «Λύτρωση» είναι έργο-σταθμός στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Από την αιματοβαμμένη Κύπρο μέχρι τις εστίες της διασποράς, από τις φυλακές στο φως της αγάπης, από την απώλεια στη λυτρωτική ελπίδα, το μυθιστόρημα συνδυάζει τον χώρο και τον χρόνο με τρόπο δεξιοτεχνικό. Ο Πέτρος Τσερκέζης, ώριμος πια και καταξιωμένος, παραδίδει ίσως το κορυφαίο έργο του – ένα τεκμήριο μνήμης και συνείδησης, αλλά και μια εμπειρία κάθαρσης για τον κάθε αναγνώστη.
Καλοτάξιδο το νέο του έργο!
Θεοδόσης Μάντζαρης
Συγγραφέας, Αθήνα
Λογοτεχνική μαρτυρία για τη νέα Πατρίδα – Ο Πέτρος Τσέρκεζης και το δράμα της Κύπρου
Γράφει ο Θανάσης Ντίνος – συγγραφέας, Αργυρόκαστρο, Αλβανία
Το να είσαι πρόσφυγας και να γράφεις για την προσφυγιά είναι κατανοητό·
το να μετατρέπεσαι όμως σε λογοτεχνική μαρτυρία της νέας πατρίδας που σε έχει δεχθεί, είναι ένα σπάνιο επίτευγμα, μια πράξη πνευματική που υπερβαίνει τα όρια της προσωπικής βιογραφίας και εισέρχεται στο πεδίο του οικουμενικού.
Όταν σου τύχει να διαβάσεις ένα εκτεταμένο και σύνθετο, έντονο και συναρπαστικό έργο όπως το μυθιστόρημα Η Λύτρωση του Πέτρου Τσέρκεζη, νιώθεις την ανάγκη να αναζητήσεις τα νήματα που συνδέουν τον συγγραφέα με το θέμα, να κατανοήσεις τη διαδικασία γέννησης αυτής της λογοτεχνίας του πόνου και της ελπίδας.
Στην περίπτωση του Τσέρκεζη, η εξήγηση δεν είναι συνηθισμένη.
Δεν έγραψε για την Κύπρο ως περαστικός ταξιδιώτης, αλλά ως άνθρωπος που κουβαλούσε μέσα του τη γη και το δράμα της, στη μνήμη, στη γλώσσα, στη συνείδηση.
Γεννημένος στην Πολύτσανι Πωγωνίου, στα κομμένα και ταραγμένα ελληνοαλβανικά σύνορα, και διαμορφωμένος κάτω από τη σκιά του ολοκληρωτισμού, ο Τσέρκεζης έφθασε στην Κύπρο με την εμπειρία ενός ανθρώπου που είχε γνωρίσει την έλλειψη ελευθερίας, την στέρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τον διωγμό του δικαιώματος να είσαι ο εαυτός σου. Το έργο του είναι γεμάτο δράμα. Αυτή η εμπειρία έγινε γι’ αυτόν ένα εργαστήριο ανθρώπινου συναισθήματος, ένα εσωτερικό έδαφος όπου σφυρηλατήθηκε η ικανότητα να βλέπει τον πόνο του άλλου ως αντανάκλαση του δικού του.
Στο μυθιστόρημα αυτό, η Κύπρος δεν είναι απλώς σκηνικό των γεγονότων· είναι πρόσωπο, είναι γη πληγωμένη που μιλά με ανθρώπινη φωνή διαμαρτυρίας. Ο συγγραφέας της χαρίζει μια δεύτερη ζωή, υψωμένη πάνω στην αγάπη, την αλληλεγγύη και την τραγωδία του διαμελισμού. Κατορθώνει να δει το νησί όχι μόνο ως γεωγραφικό τόπο, αλλά ως διαρκή μεταφορά της κατοχής, της κατοχής της γης, της μνήμης, του ίδιου του ανθρώπου.
Έτσι, η Λύτρωση γίνεται ένα μυθιστόρημα για την Κύπρο και για κάθε τόπο διχασμένο, για κάθε ψυχή που περιπλανιέται ανάμεσα στην απώλεια και στην προσπάθεια να ξαναχτίσει μια νέα εστία, ένα μέλλον.
Σε μια εποχή που η κατοχή της Κύπρου παραμένει ανοιχτή πληγή και ανεξίτηλη μνήμη, ο Τσέρκεζης με την πένα του υψώνει ένα σιωπηλό μνημείο στην αντοχή και στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Δεν γράφει με μίσος, αλλά με μια ήρεμη θλίψη που απορρέει από τη βαθιά γνώση του ανθρώπου και της ιστορίας.
Όσο ευγνώμων είναι ο συγγραφέας προς τη γη που τον δέχθηκε, άλλη τόση ευγνωμοσύνη νιώθει και η Κύπρος απέναντί του, γιατί στο έργο του βρίσκει τον καθρέφτη της ψυχής της. Με αυτό το μυθιστόρημα, ο Πέτρος Τσέρκεζης τιμά όχι μόνο τον τόπο που τον φιλοξένησε, αλλά και όλους εκείνους που έχασαν μια πατρίδα για να τη βρουν ξανά στη λογοτεχνία, στην αγάπη, στον λόγο που σώζει.
