Ο δερματολόγος Δρ Κωνσταντίνος Π. Συμεωνίδης, μάς εξηγεί τι προκαλεί το μελάνωμα, ποιοι βρίσκονται στις ομάδες κινδύνου, πώς το προλαμβάνουμε και ποια είναι η σωστή χρήση του αντηλιακού.
Πώς προκαλείται το μελάνωμα;
Καταρχάς να ενημερώσουμε ότι το μελάνωμα είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος και αναλογεί περίπου σε 3%, όπως επίσης ευθύνεται για το 78% των θανάτων από όλους τους δερματικούς καρκίνους παγκοσμίως. Το μελάνωμα ονομάζεται και μελανός όγκος, λόγω του ότι προέρχεται από την κακοήθη εξαλλαγή των μελανινοκυττάρων του δέρματος, των κυττάρων τα οποία παράγουν μελανίνη, τη χρωστική που προσδίδει το φυσικό χρώμα στο δέρμα μας. Ο σπίλος, λοιπόν, λόγω είτε κληρονομικής προδιάθεσης και κυρίως της αλόγιστης και χωρίς προστασίας έκθεσης μας στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να δημιουργήσει μια κακοήθη ελιά, το μελάνωμα.
Ποια είναι τα συμπτώματα που θα μάς βάλουν σε υποψίες;
Οποιαδήποτε αλλαγή ενός παλιού σπίλου- ελιάς ή εμφάνισης ενός νέου σπίλου που αλλάζει μορφολογία, (σχήμα, χρώμα, μέγεθος) µατώνει ή εμφανίζει κνησµό, θα πρέπει να μάς κινητοποιήσει και χωρίς καθυστέρηση να αποταθούμε στον δερματολόγο μας για περαιτέρω εξέταση και διάγνωσή της.
Ποιοι πρέπει να έχουν περισσότερη έγνοια όσον αφορά την εμφάνιση του μελανώματος; Ποιοι βρίσκονται στις ομάδες κινδύνου, δηλαδή;
Το μελάνωμα είναι συχνότερο στις ηλικίες ανάμεσα στα 20 και στα 60 έτη και εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα, ενώ σπάνια εμφανίζεται πριν από την εφηβεία. Τα ακριβή αίτια του μελανώματος, εκτός από μια κληρονομική προδιάθεση, δεν είναι γνωστά. Ξέρουμε, όμως, ότι η αλόγιστη και χωρίς προστασία έκθεση στην υπεριώδη (UV) ακτινοβολία του ήλιου είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου που αυξάνει την πιθανότητα προσβολής από μελάνωμα. Τα άτομα, επίσης, που έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μελάνωμα ή καρκίνο του δέρματος και συνεπώς πρέπει να προσέχουν περισσότερο είναι τα άτομα με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα (τύπου Ι,ΙΙ), με κόκκινα ή ξανθά μαλλιά, που καίγονται εύκολα και δεν μαυρίζουν, τα ξανθά άτομα με ανοιχτόχρωμα μάτια και με ύπαρξη εφηλίδων (φακίδων). Οι λευκοί με πολλούς κοινούς μελαγχρωματικούς σπίλους, άτομα με ατομικό και οικογενειακό ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων λόγω έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία. Άνθρωποι με αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα και με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή άλλων καρκίνων του δέρματος. Άτομα με δυσπλαστικούς σπίλους (ακανόνιστους πολλαπλούς σπίλους), άτομα με συγγενείς (σπίλους εκ γενετής) ή ευμεγέθεις σπίλους (γιγάντιες ελιές) που εκτίθενται συνεχώς στην υπεριώδη ακτινοβολία και άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα που χρησιμοποιούν συχνά τεχνητές μεθόδους μαυρίσματος.
Πώς θα αντιμετωπιστεί;
Η έγκαιρη διάγνωση με εξέταση και θεραπεία είναι κανόνας στην ιατρική κι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τον καρκίνο του δέρματος και μελανώματος. Συνεπώς, είναι σημαντικό κάθε άτομο να αυτοεξετάζεται τακτικά και επιπλέον να προγραμματίζει συχνές επισκέψεις στο δερματολογικό ιατρείο για την παρακολούθηση των ελιών του. Επίσης, επιπλέον μέτρα πρόληψης για το μελάνωμα είναι τα πιο κάτω: Αποφυγή της αλόγιστης, απότομης και χωρίς προστασία έκθεσης στον ήλιο ειδικότερα το καλοκαίρι κατά τις ώρες 10-4 μ.μ., σωστή και συχνή χρήση αντηλιακού με ψηλό δείκτη προστασίας SPF >30 ολόχρονα σε χώρες όπως την Κύπρο μας με έντονη ηλιακή ακτινοβολία και κυρίως το καλοκαίρι με επάλειψη κάθε 2 ώρες, προστασία των ευπαθών ομάδων (ανοιχτόχρωμα δέρματα) και ιδιαίτερα των παιδιών με καπέλα, ενδύματα, γυαλιά και αντηλιακά για αποφυγή εγκαυμάτων, αναζήτηση σκιερού μέρους στη θάλασσα ή στο βουνό κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Επιπλέον, άτομα με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος και τύπο δέρματος υψηλού κινδύνου (ανοιχτόχρωμοι Ι,ΙΙ), καλό είναι να λαμβάνουν πρόνοια και να υποβάλλονται σε έλεγχο πιο συχνά από τον δερματολόγο τους.
Τα αντηλιακά, φαντάζομαι, παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο για την πρόληψή του;
Όπως έχουμε αναφέρει και πιο πάνω, η υπεριώδης ακτινοβολία είναι μια από τις κύριες αιτίες εμφάνισης καρκίνου του δέρματος και μελανώματος, έτσι σε χώρες με έντονη ηλιακή ακτινοβολία, όπως στη χώρα μας η αντηλιακή προστασία παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη οποιασδήποτε εμφάνισης καρκίνου στο δέρμα μας. Η τρύπα του όζοντος ολοένα και μεγαλώνει και έτσι το σώμα μας πρέπει να προστατευθεί από τις βλαβερές επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας.
Το αντηλιακό είναι μόνο για το καλοκαίρι και τη θάλασσα ή είναι απαραίτητο και τον χειμώνα;
Οι υπέρυθρες ακτινοβολίες του ήλιου δεν μάς κάνουν κακό μόνο το καλοκαίρι αλλά και τον χειμώνα γιατί στην πραγματικότητα διαπερνούν τα σύννεφα χωρίς καμιά δυσκολία. Επειδή στη χώρα μας έχουμε αρκετούς μήνες τον χρόνο με έντονη ηλιακή ακτινοβολία, καλό είναι να εφαρμόζουμε την αντηλιακή μας προστασία ολόχρονα με υψηλό δείκτη προστασίας κυρίως το καλοκαίρι και πιο χαμηλό τον χειμώνα με επάλειψη σε όλα τα φωτοεκτεθειμένα μέρη του σώματός μας.
Τελικά, ποια είναι η σωστή χρηση του στην παραλία;
Σύγχρονες έρευνες έχουν δείξει πως πολλοί από εμάς αγνοούμε τον σωστό τρόπο για να βάζουμε το αντηλιακό μας στην παραλία και αυτό εξηγείται και από τα περιστατικά εγκαυμάτων που συχνά συναντάμε εμείς οι δερματολόγοι στα ιατρεία μας. Είναι σημαντικό να επαλείφουμε το αντηλιακό 20 λεπτά πριν βγούμε έξω για να βεβαιωθούμε πως θα στεγνώσει καλά. Στη συνέχεια, μόλις τακτοποιηθούμε στην παραλία, θα πρέπει να ξαναβάζουμε για να εξασφαλίσουμε συμπαγή και ομοιόμορφη κάλυψή του. Από εκεί και πέρα θα πρέπει να το ανανεώνουμε κάθε 2 ώρες περίπου. Αν κολυμπήσουμε ή σκουπιστούμε με την πετσέτα μας, τότε θα πρέπει να επαναλάβουμε την επάλειψη. Έτσι με αυτόν τον τρόπο αποφεύγουμε και τα ηλιακά εγκαύματα τα οποία μπορεί να είναι ο προπομπός για ανάπτυξη κάποιας ύποπτης βλάβης στο δέρμα μας. Αυτό που αξίζει να θυμάστε είναι ότι κάθε βλαβερή έκθεση στον ήλιο δεν εξαφανίζεται ως διά μαγείας, αλλά απλώς προστίθεται στην επόμενη. Αρχίστε να φοράτε αντηλιακό από σήμερα κιόλας ολόχρονα και το δέρμα σας θα σάς ανταποδώσει την αγάπη.
Δρ Κωνσταντίνος Π. Συμεωνίδης MD
Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος
Γραμματέας Δερματολογικής & Αφροδισιολογικής Εταιρείας Κύπρου
