Του Ανδρέα Μαλάη
Το πώς η ιστορία και η τέχνη μπορούν να συναντηθούν γόνιμα, τον τρόπο με τον οποίο η μια μπορεί να τροφοδοτήσει την άλλη, πώς εν τέλει και οι δύο μαζί τρέφουν τη μουσειακή μας ανάγκη για «πληροφορία», επιμόρφωση και… βόλτα είναι ζητήματα στα οποία θα μπορούσαμε να σταθούμε με αφορμή την έκθεση του Πολιτιστικού, κάτι, που, όμως, με το τέλος της επίσκεψής μου έκρινα εντελώς περιττό. Μετατοπίζοντας το βάρος στη σπουδαιότητα του περιεχομένου της, η έκθεση που φιλοξενεί αυτό το διάστημα το Πολιτιστικό είναι μια ενδιαφέρουσα σπουδή στον Άανθρωπο, μια αυτόνομη, περήφανη «ενότητα» στο κέντρο της Λευκωσίας που καταξιώνει τα μεγάλα «ναι», τις αγέρωχες ματιές στα συγκυριακά και τυφλωτικά διλήμματα της ιστορίας. Το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου παρουσιάζει την έκθεση «1940 Πρόσωπα & Εικόνες: Κύπρος – Ελλάδα» και μας καλεί να φέρουμε μαζί της στο φως μια από τις πιο σκοτεινές στιγμές στη σύγχρονη ιστορία του τόπου, σκοτεινές, όμως, μόνο ως προς την άγνοια που επικρατεί σχετικά με τις λεπτομέρειες της συμμετοχής Κύπριων εθελοντών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η επιμελήτρια της έκθεσης, Κατερίνα Λουί Νικήτα, στο εισαγωγικό σημείωμα χαρακτηριστικά αναφέρει πως «πρόθεση της έκθεσης δεν είναι να εξυμνήσει τις επιτυχίες στα μέτωπα των μαχών […] αλλά κυρίως να μιλήσει για την κοινότητα των θυμάτων στο μέτωπο, αναδεικνύοντας τη δύναμη της ανθρώπινης θέλησης στη σύγκρουσή της με το αναπόδραστο της ιστορίας». Η συνέπεια, λοιπόν, με την οποία ξεδιπλώνεται ο κεντρικός ρόλος της ανθρώπινης θυσίας, απογυμνωμένος από δοξολογικά παραληρήματα και θριαμβολογίες περί νικητών και ηττημένων και η μετρημένη ματιά στις «περιπτώσεις» που εν τέλει χαρίζουν μια σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων, είναι στοιχεία που μεταρσιώνουν τον επισκέπτη σε σκέψεις, συναισθήματα και εύστοχες γενικεύσεις που δεν περιορίζονται στην – κατά τα άλλα άκρως ενδιαφέρουσα – στιγμή του Β’ Παγκοσμίου.
Με αρχή – μέση και τέλος, η έκθεση παρέχει στον επισκέπτη ακριβώς εκείνες τις ιστορικές πληροφορίες που χρειάζονται ώστε να του δοθεί η ευκαιρία να αναγνώσει την πορεία των εκθεμάτων που, ανάμεσα σε άλλα, περιλαμβάνουν φωτογραφίες εθελοντών, πρωτοσέλιδα της εποχής, γραφικές παραστάσεις, έντυπα με σφραγίδες ταχυδρομικής λογοκρισίας, μια σπαραξικάρδια επιστολή της μητέρας δύο ηρώων του πολέμου και αντικείμενα – ντοκουμέντα που μεταφέρουν με τον ιδανικότερο τρόπο την ατμόσφαιρα της εποχής. Διανθισμένα με έργα τέχνης (στάση στο πορτρέτο του Διαμαντή «Στην ταβέρνα») τα εκθέματα λειτουργούν ως μια εξαιρετική και άκρως περιεκτική εισαγωγή στην έκθεση φωτογραφίας του Δημήτρη Βαττή, «Οι ξεχασμένοι ενός πολέμου», η οποία φιλοξενείται παράλληλα με την έκθεση και, θα λέγαμε, αποτελεί τη δικαιώσή της, το αποκορύφωμά της. Από τους σκοτεινούς διαδρόμους με τα ιστορικά ντοκουμέντα του πολέμου, τις πληροφορίες, τα πρωτοσέλιδα, τα στατιστικά και τα τυφέκια, περνάμε στα φωτεινά πρόσωπα των εθελοντών, των βετεράνων του πολέμου, η εικόνα των οποίων παραμένει το πιο «ηλιόλουστο» φυλαχτό για τον επισκέπτη. Φωτογραφημένη στο φως της μέρας, οι Κύπριοι εθελοντές του Β’ Παγκοσμίου μνημειώνονται σε μια γραμμική έκθεση που περιλαμβάνει χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις που οι ίδιοι παραχώρησαν στη Νατάσα Γεωργίου (σε κάποια σημεία ο επισκέπτης μπορεί με τη βοήθεια ακουστικών να ακούσει τη συνέντευξη). Λιτοί, χορτασμένοι, στωικοί, οι βεταράνοι του Β’ Παγκοσμίου, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, συνθέτουν μια αθόρυβη λιτανεία ψυχών που με τη «διακριτική φωταψία τους» γίνονται γροθιά στο στομάχι. Η ζωή, τα νιάτα, η αγωνιστικότητα, η ανταμοιβή(;), το τέλος…
Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι και τις 31 Δεκεμβρίου.
Ώρες λειτουργίας: Δευ- Κυρ 10:00 – 19:00
Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου
Φανερωμένης 86-90, Λευκωσία
ΠΗΓΗ: WIZ-GUIDE
